Streszczenie

Fosfolipaza C jest enzymem, który katalizuje reakcję hydrolizy fosfatydyloinozytolo-4,5-bisfosforanu (PI(4,5)P₂) z wytworzeniem dwóch wtórnych przekaźników sygnału: 1,4,5-trifosforanu inozytolu (Ins(1,4,5)P₃) oraz diacyloglicerolu (DAG). Przekaźniki te aktywują kinazę białkową C (PKC) oraz uczestniczą w uwolnieniu jonów Ca²⁺ z przestrzeni wewnątrzkomórkowych, wpływa­jąc tym samym na liczne procesy komórkowe w tym: proliferację, różnicowanie, przekaźnictwo sygnałów, proces endocytozy, modelowanie cytoszkieletu oraz aktywację błonowych kanałów jo­nowych. Dotąd zidentyfikowano i opisano czternaście izoenzymów fosfolipazy C. Wśród izoenzy­mów PLC wyróżnić można fosfolipazę Cγ1 i Cγ2. Każda z nich zbudowana jest z domeny kata­litycznej XY oraz kilku domen regulatorowych: PH, EF i C2. Cechą charakterystyczną enzymów z rodziny fosfolipaz Cγ jest występowanie w obrębie domeny katalitycznej XY tandemowych se­kwencji Src: SH2, SH3 oraz rozdzielonej domeny PH. Fosfolipazy Cγ1 i Cγ2 mają identyczną strukturę domenową. Różnica dotyczy ich występowania oraz funkcji. PLCγ1 jest powszechnie występująca, a w szczególności wykazano jej występowanie w mózgu, grasicy i płucach.
Aktywacja PLCγ1 może przebiegać z udziałem: receptorowych kinaz tyrozynowych (np. PDGFR, EGFR, FGFR, Trk), niereceptorowych kinaz tyrozynowych (Src, Syk, Tec), bądź w obecności kwasu fosfatydowego, czy białka tau i jego analogu.
Molekularny mechanizm aktywacji fosfolipazy Cγ1 w odpowiedzi na stymulację czynnikami wzrostu można podzielić na trzy zasadnicze etapy: rekrutacja enzymu do powierzchni błony ko­mórkowej, fosforylacja PLCγ1 oraz zmiany konformacyjne w cząsteczce enzymu prowadzące do odblokowania centrum aktywnego.
Fosfolipaza Cγ1 podlega pozytywnej i negatywnej regulacji. Pozytywnym modulatorem procesu jest trifosforan (3,4,5) fosfatydyloinozytolu (PI(3,4,5)P₃). Wśród negatywnych regulatorów wy­różniamy: kinazy białkowe (PKA, PKC), fosfatazy tyrozynowe (SHP-1, PTP-1B) i białka Cbl, Grb2 oraz kompleks Jak2/PTP-1B.

Słowa kluczowe:fosfolipaza Cγ1 • mechanizm aktywacji fosfolipazy Cγ1 • metabolizm fosfatydyloinozytolu • receptorowe kinazy tyrozynowe

Summary

Phospholipase C is an enzyme which catalyzes the hydrolysis of phosphatidylinositol-4,5-bi­sphosphate (PI(4,5)P₂) into second messengers inositol-1,4,5-triphosphate (Ins(1,4,5)P3) and dia­cylglycerol (DAG). These messengers then promote the activation of protein kinase C and rele­ase of Ca²⁺ from intracellular stores, initiating numerous cellular events including proliferation, differentiation, signal transduction, endocytosis, cytoskeletal reorganization or activation of ion channels. There have been identified 14 isozymes of PLC among which PLCγ1 and PLCγ2 are of particular interest. PLCγ contains catalytic region XY and a few regulatory domains: PH, EF and C2. The most unique features of these two enzymes are the Src homology domains (SH2, SH3) and split PH domain within the catalytic barrel. PLCγ1 and PLCγ2 have an identical do­main structure, but they differ in their function and occurrence. Phospholipase Cγ1 is expressed ubiquitously, especially in the brain, thymus and lungs.
PLCγ1 can be activated by receptor tyrosine kinases (i.e.: PDGFR, EGFR, FGFR, Trk), as well as non-receptor protein kinases (Src, Syk, Tec) or phosphatidic acid, tau protein and its analogue.
The molecular mechanism of PLCg1 activation includes membrane recruitment, phosphoryla­tion, rearrangements and activation in the presence of growth factors.
In reference to PLCγ1 regulation, a number of positive and negative modulators have been con­sidered. The most important positive modulator is phosphatidylinositol-3,4,5-trisphosphate (PI(3,4,5)P₂). Protein kinase A and C, tyrosine phosphatases (SHP-1, PTP-1B) and Cbl, Grb2, Jak2/PTP-1B complex proteins have been described as negative regulators of PLCγ1 activation.

Key words:phospholipase Cγ1 • activation mechanism of phospholipase Cγ1 • phosphoinositide metabolism • receptor tyrosine kinase

Wykaz skrótów:

aa – aminokwas; ADP – adenozyno-5′-difosforan; ATP – adenozyno-5′-trifosforan; C2 – domena regulatorowa oddziałująca z błoną lipidową; Cbl – ligaza ubikwityny; cSH2 – domena SH2 umiejscowiona w fosfolipazie Cγ w kierunku C-końca w relacji do drugiej domeny SH2; DAG – diacyloglicerol; EF – domena wiążąca wapń; EGF – czynnik wzrostu naskórka (epidermal growth factor); EGFR – receptor EGF; ErbB2 (HER2/neu) – ludzki receptor nabłonkowego czynnika wzrostu 2 (human epidermal growth factor receptor 2); FGF – czynnik wzrostu fibroblastów (fibroblast growth factor); FGFR – receptor FGF; GH – hormon wzrostu (growth hormone); GHR – receptor GH; Grb2 – białko wiążące receptor czynnika wzrostu 2 (growth factor receptor-bound protein 2); Gα_q – białko G oddziałujące z fosfolipazą C (guanine nucleotide-binding protein); HGF – czynnik wzrostu hepatocytów (hepatocyte growth factor); Ins(1,4,5)P₃ – trifosforan-1,4,5-inozytolu; Jak2 – niereceptorowa kinaza tyrozynowa Janus (Janus kinase 2); LTP – długotrwałe wzmocnienie transmisji synaptycznej; NGF – czynnik wzrostu nerwów (nerve growth factor); NIH 3T3 – linia komórkowa mysich fibroblastów; NRTK – niereceptorowe kinazy tyrozynowe; nSH2 – domena SH2 umiejscowiona w fosfolipazie Cγ w kierunku N-końca w relacji do drugiej domeny SH2; PDGF – płytkowy czynnik wzrostu (platelet-derived growth factor); PDGFR – receptor PDGF; PH – domena wiążąca plekstrynę; PI(3,4)P₂ – difosforan-3,4-fosfatydyloinozytolu; PI(3,4,5)P₃ – trifosforan-3,4,5-inozytolu; PI(4,5)P₂ – difosforan-4,5-fosfatydyloinozytolu; PI3K – kinaza-3-fosfatydyloinozytolu; PI3P – fosforan-3-inozytolu; PKA – kinaza białkowa A; PKC – kinaza białkowa C; PLC – fosfolipaza C; PLCβ – fosfolipaza Cβ; PLCγ1 – fosfolipaza Cγ1; PLCγ2 – fosfolipaza Cγ2; PLCδ – fosfolipaza Cδ; PLCε – fosfolipaza Cε; PLCζ – fosfolipaza Cζ; PLCη – fosfolipaza Cη; PO3-4 – reszta fosforanowa; PTP-azy – fosfatazy tyrozynowe; PTP-1B – fosfataza tyrozynowa 1B; pTyr – fosfotyrozyna; Ras – małe białko G; RA1 – domena wiążąca białko Ras w PLCe; RasGEF – domena występująca w PLCε (Ras-GTP-ase Exchange Factor-like domain); RTK – receptorowe kinazy tyrozynowe; SH2 – domena wiążąca reszty fosfotyrozyny (Src homology 2); SH3 – domena wiążąca sekwencje bogate w prolinę (Src homology 3); SHP-1 – fosfataza tyrozynowa 1C (PTP-1C); SLP-76 – białko adaptorowe; spPH – rozdzielona domena regulatorowa PH w PLCγ1; Src – niereceptorowa kinaza tyrozynowa Src; Trk – receptory o wysokim powinowactwie do neurotrofin; Trk B – receptor neurotrofiny pochodzenia mózgowego; XY – domena katalityczna w fosfolipazie C.

Wstęp

Błona komórkowa to bardzo aktywna metabolicznie struk­tura, stanowiąca barierę chroniącą przed czynnikami ze­wnętrznymi, w obrębie której zachodzi wiele istotnych dla komórki procesów warunkujących m.in. wzrost, czy róż­nicowanie. Składa się ona z komponentu białkowego oraz lipidowego, tworzącego podwójną warstwę lipidową, stąd też często nazywana jest półprzepuszczalną, płynną mo­zaiką białkowo-lipidową. Przemiany fosfolipidów w błonie komórkowej są źródłem powstawania cząsteczek sygnało­wych, przekazujących informacje z otoczenia do wnętrza komórki. Kaskada przemian inicjowana hydrolizą fosfa­tydyloinozytoli w wewnętrznej warstwie błony plazma­tycznej stanowi jeden z istotniejszych systemów przeka­zywania sygnałów w komórce, a enzymem regulującym ten proces jest fosfolipaza C [EC.3.1.4.11].

Fosfolipaza C to zależne od jonów Ca²+ rozpuszczalne biał­ko cytosolowe, ulegające translokacji do powierzchni bło­ny komórkowej, gdzie katalizuje reakcję hydrolizy fosfaty­dyloinozytolo-4,5-bisfosforanu (PI(4,5)P₂) i prowadzi do powstania dwóch wtórnych przekaźników sygnału, jakimi są: trifosforan-1,4,5-inozytolu (Ins(1,4,5)P₃) oraz diacy­loglicerol (DAG) [39]. Ins(1,4,5)P₃ powoduje uwolnienie jonów Ca²⁺ z przestrzeni wewnątrzkomórkowych, a także wpływa na regulację różnych procesów komórkowych, ta­kich jak m.in. modelowanie cytoszkieletu, cytokineza [24], endocytoza [10,22,34], czy aktywacja błonowych kana­łów jonowych zarówno sodowych jak i potasowych [48]. Fosfatydyloinozytol jest substratem zarówno dla fosfolipazy C, jak i kinazy fosfatydyloinozytolowej (PI3K), która peł­ni wiele ważnych funkcji w komórkach prawidłowych, np. w procesach ich różnicowania, migracji, adhezji, czy prze­życia, a także przyczynia się do rozwoju chorób [27,58]. DAG aktywuje kinazę białkową C (PKC), regulującą pro­cesy odczulania receptorów, transport cząsteczek, bądź jonów przez membrany oraz uwalniania neuroprzekaźni­ków [38]. W kontekście procesów zachodzących w komór­ce długotrwale, PKC pełni istotną rolę w jej różnicowaniu, ruchliwości, przerzutowaniu nowotworów oraz w długo­trwałej transmisji synaptycznej [5,54].

Badania nad fosfolipazą C sięgają lat 50 ubiegłego wieku. Wtedy właśnie na podstawie wstępnych eksperymentów po­czynionych przez Hokin i wsp. [20], a następnie Michella i wsp. [35], stwierdzono, że fosfolipaza C jest głównym en­zymem biorącym udział w procesie przekazywania sygnału w komórce zależnym od fosfatydyloinozytolu oraz wzrostu stężenia jonów Ca²⁺. W późnych latach 80 ub.w. wyizolo­wano trzy izoformy fosfolipazy C: β, γ oraz δ, a także od­kryto ich sekwencje cDNA. Jednocześnie zidentyfikowa­no wiele regulatorów PLC, takich jak np. białka G (Gα_q), czy kinazy tyrozynowe [44]. Pozwoliło to kolejnym bada­czom podjąć próbę scharakteryzowania mechanizmów re­gulatorowych będących pod kontrolą poszczególnych izo­form fosfolipazy C.

Zidentyfikowano i opisano czternaście izoenzymów fosfo­lipazy C w komórkach ssaków, które w oparciu o ich struk­turę, a także mechanizmy regulacji podzielono na sześć głównych grup: β (1-4), γ (1, 2), δ (1, 2, 3, 4) oraz ε, ζ i η (1, 2) (ryc.1) [50].

Ryc. 1. Domeny izoenzymów fosfolipazy (wg [15] zmodyfikowano)

PLCβ występuje głównie w mózgu [49] i odgrywa znaczą­cą rolę w transporcie pęcherzykowym w aparacie Golgiego (PLCβ3), przekaźnictwie synaptycznym, uczeniu się i za­pamiętywaniu, a także percepcji smaku gorzkiego (PLCβ2) [41]. Biologiczna rola fosfolipazy Cγ nie została jedno­znacznie określona. Stwierdzono jej udział m.in. w szla­kach sygnałowych limfocytów T (PLCγ1), różnicowaniu limfocytów B (PLCγ2), negatywnej regulacji apoptozy, krzepnięciu krwi oraz wzroście i różnicowaniu neuronów [41]. PLCδ to najpowszechniej występujący izoenzym PLC w tkankach zwierzęcych. Umiejscowiony jest głów­nie w mięśniach szkieletowych, płucach, sercu i jądrach. Jest on niezbędny do prawidłowego rozwoju trofoblastów w łożysku (PLCδ1/δ3), pełni istotną rolę w reakcji akro­somowej podczas zapłodnienia, zaś jego deficyt przyczy­nia się do powstawania stanu zapalnego skóry [49,50]. Fosfolipaza Ce bierze udział m.in. w organizacji cytoszkie­letu, przekaźnictwie sygnałowym zależnym od białek Ras, podwyższeniu stężenia jonów Ca²⁺ w cytosolu, a w odnie­sieniu do całego organizmu zaobserwowano istotną rolę PLCε w regulacji skurczu mięśni gładkich, rozwoju ser­ca oraz kłębuszków nerkowych. PLCε występuje w sercu, płucach oraz nerkach [49]. PLCζ jest obecna w jądrach, PLCη głównie w mózgu [49]. Fosfolipaza Cζ odgrywa ważną rolę w procesach zapłodnienia i embriogenezy krę­gowców, natomiast PLCη odpowiada za prawidłowe funk­cjonowanie neuronów [41,45,50].

Najstarszym filogenetycznie i najlepiej poznanym izoen­zymem PLC jest fosfolipaza Cδ. Szczegółowe badania jej struktury pozwoliły ustalić wspólny szkielet budowy wszystkich enzymów należących do rodziny PLC. Każdy z nich zbudowany jest z katalitycznych domen XY oraz domen regulatorowych. Wśród domen regulatorowych wyróżniono domeny: wiążące plekstrynę i oddziałujące z powierzchnią błony komórkowej (PH), wiążącą wapń (EF) oraz oddziałującą z błoną lipidową (C2). Domena EF umieszczona jest zaraz za domeną PH. Domena C2, znajdująca się na końcu C każdego izoenzymu PLC odpo­wiada za oddziaływanie z błoną lipidową, w wyniku cze­go enzym przybiera odpowiednią konformację przestrzen­ną w stosunku do substratu [12]. W domenie katalitycznej XY niektórych fosfolipaz C, m.in. w PLCd znajdują się dwie histydyny (His³¹¹, His³⁵⁶), kwas glutaminowy (Glu³⁴¹, Glu³⁹⁰) oraz kwas asparaginowy w pozycji 343 (Asp³⁴³). Pojedyncza cząsteczka jonu Ca⁺² wiąże się do centrum do­meny XY utworzonej przez: Glu³⁴¹, Glu³⁹⁰ oraz Asp³⁴³ [13]. Modyfikacja którejkolwiek z reszt histydyny, bądź reszty kwasu glutaminowego Glu³⁴¹ przyczynia się do całkowi­tej utraty aktywności enzymu [11].

Wśród izoenzymów PLC wyróżnić można fosfolipazę Cγ1 o masie cząsteczkowej około 148 kDa oraz Cγ2 (około 147 kDa), których aktywność regulowana jest m.in. przez recep­torowe kinazy tyrozynowe [41]. Cechą charakterystyczną enzymów z rodziny fosfolipaz Cγ jest występowanie w ob­rębie domeny katalitycznej XY tandemowych sekwencji Src: SH2, SH3 oraz rozdzielonej domeny PH (split PH – spPH). Fosfolipazy Cγ1 i Cγ2 mają identyczną strukturę do­menową. Różnica dotyczy ich występowania oraz funkcji.

Fosfolipaza Cγ2 ulega ekspresji w komórkach hemato­poetycznych i jej występowanie stwierdzono w płucach, śledzionie i grasicy [23]. Wykazano, że pełni ona ważną funkcję w układzie odpornościowym, gdzie wspomaga rozwój limfocytów B [30].

PLCγ1 powszechnie występuje w tkankach ssaków [50]. Jej występowanie wykazano zwłaszcza w mózgu, grasicy i płucach. Najwyższym poziomem ekspresji PLCg1 cha­rakteryzują się oligodendrocyty oraz astrocyty w mózgu dorosłego szczura [49]. Ponadto zaobserwowano wzmożo­ną aktywność fosfolipazy Cγ1 w komórkach nowotworo­wych raka sutka czy odbytu [56]. PLCγ1 jest aktywowana w odpowiedzi na stymulację czynnikami wzrostu i pełni ważną rolę w regulacji ruchliwości komórek nowotworo­wych [54]. Dowody na to, że PLCγ1 bierze udział w pro­cesie nowotworzenia wynikają z serii eksperymentów prze­prowadzonych na ludzkich liniach komórkowych in vivo, in vitro oraz ex vivo. Dwa spokrewnione ze sobą receptory: EGFR oraz ErbB2 (znany również jako neu bądź HER2) ulegają nadekspresji w komórkach nowotworowych [16] i wiążą PLCg1 [55]. Zahamowanie aktywności PLCg unie­możliwiało migrację komórek glejaka wielopostaciowego do zdrowych tkanek [30]. Podobne działanie zaobserwo­wano w przypadku komórek raka stercza [52], raka pła­skokomórkowego pęcherza moczowego oraz raka piersi, których ekspansja zmniejszyła się po zastosowaniu inhi­bitorów PLCγ [28,29]. Fosfolipaza Cγ1 pełni ważną rolę w komórkach nerwowych. Na przykład fizjologiczne zna­czenie ścieżki sygnałowej PLCγ aktywowanej receptorem TrkB przeprowadzono na mysich mutantach, w których miejsce rekrutacji fosfolipazy Cg w receptorze TrkB (Tyr⁸¹⁶) zastąpiono fenyloalaniną. Homozygotyczne myszy z muta­cją w miejscu Tyr⁸¹⁶ charakteryzowały się prawidłową ży­wotnością, lecz były nadpobudliwe w porównaniu z grupą kontrolną. Na podstawie dalszych eksperymentów wyja­śniono, że mutanty charakteryzowały się upośledzeniem w indukcji zarówno wczesnej, jak i późnej fazy długotrwa­łego wzmocnienia transmisji synaptycznej (LTP) hipokam­pa [36]. Wyniki te wskazują, że przekazywanie sygnałów pochodzących od PLCγ1 aktywowanej TrkB pełni istotną rolę w inicjacji i utrzymaniu LTP.

Charakterystyka fosfolipazy Cγ1

PLCγ1 ma sekwencje tandemowe znajdujące się w obrę­bie domeny katalitycznej XY. Są to domeny: SH2 (nSH2, znajdująca się na końcu N sekwencji tandemowych oraz cSH2, znajdująca się dalej w kierunku końca C), SH3 oraz rozdzielona domena PH (spPH).

W obrębie domeny SH2 dochodzi do oddziaływań z rejo­nami białek zawierającymi ufosforylowaną tyrozynę, zaś w domenie SH3 z fragmentami bogatymi w prolinę (mo­tyw PXXP) [40]. Domena spPH zawiera sekwencje od­powiedzialne za autoinhibicję enzymu. Zaobserwowano, że C-końcowa część domeny spPH wiąże się bezpośred­nio z kanałem wapniowym TRPC3 [57]. Funkcje domen SH2 i SH3 zostały zbadane przez Poulina i wsp. [43] po­przez ich inaktywację, a następnie ekspresję otrzymanych wariantów białek w pozbawionych PLCγ1 mysich fibro­blastach. Ci sami badacze pięć lat później wykazali we­wnętrzną interakcję między ufosforylowaną Tyr⁷⁸³ i dome­ną cSH2, co w efekcie sprzyjało aktywacji fosfolipazy Cγ1, wskazując na znaczącą rolę cSH2 w opisywanym procesie [42]. Badania Serrano i wsp. [47] dowodzą, że fosforyla­cja tyrozyny w pozycji 775 również wpływa na aktywację PLCγ1, natomiast przeniesienie reszty fosforanowej na ty­rozynę w pozycjach: 472, 771 i 1253 nie wpływa na mo­bilizację jonów Ca²⁺, a tym samym na aktywację szlaku sygnałowego PKC.

SLP-76 jest białkiem adaptorowym zaangażowanym w przekazywanie sygnałów przez receptory limfocytów T. Yablonski i wsp. [59] wykazali, że oddziaływanie między domeną SH3 PLCγ1 i białkiem adaptorowym SLP-76 sprzy­ja zwiększeniu stężeniu fosforylacji oraz aktywacji PLCγ1.

W przypadku domen regulatorowych PH, EF, czy C2 nie zaobserwowano znaczących różnic pod względem budo­wy w porównaniu do pozostałych izoenzymów fosfolipa­zy C. Niewiele wiadomo na temat ich roli w aktywacji PLCγ1, chociaż ostatnie badania wskazują na szczególny udział PLCγ1 w reorganizacji cytoszkieletu poprzez od­działywanie domeny PH fosfolipazy Cγ1 z β – tubuliną [6].

Aktywacja PLCγ1 może przebiegać w sposób zależny od receptorowych kinaz tyrozynowych (RTK) albo od nich niezależny z udziałem: niereceptorowych kinaz tyrozyno­wych (NRTK), kwasu fosfatydowego [25], kwasu arachido­nowego i białka tau (w komórkach pochodzenia nerwowe­go) lub jego analogu (w komórkach nieneuronalnych) [21], co wskazuje na allosteryczny mechanizm regulacji enzymu.

Analiza in silico sekwencji aminokwasowych fosfolipazy C

Na podstawie przeprowadzonej analizy sekwencji amino­kwasowych zaobserwowano, że sekwencja fosfolipazy Cγ1 jest wysoce konserwatywna między różnymi gatunkami ssaków. W tabeli 1 porównano sekwencje aminokwasowe fosfolipazy Cγ1 człowieka, myszy i szczura.

Tabela 1. Porównanie sekwencji aminokwasowych fosfolipazy Cγ1 człowieka, myszy i szczura

Wykazano 95% podobieństwo sekwencji aminokwaso­wych w przypadku porównania PLCγ1 człowieka i myszy. Homologia sekwencji aminokwasowych PLCγ1 człowieka i szczura wynosiła 96%, natomiast w przypadku PLCγ1 my­szy i szczura zaobserwowano 98% podobieństwo sekwencji.

Ludzka fosfolipaza Cγ1 jest zbudowana z 1290 aminokwa­sów, zaś PLCγ2 składa się z 1265 aminokwasów. W wy­niku porównania sekwencji aminokwasowych fosfolipazy Cγ1 oraz Cγ2 u człowieka wykazano występowanie 49% sekwencji homologicznych.

W tabeli 2 zestawiono podobieństwo sekwencji poszcze­gólnych domen fosfolipazy Cγ1 i Cγ2 u człowieka. Na pod­stawie przeprowadzonej analizy zauważono wysoki stopień homologii dla domeny katalitycznej X (77%), w obrębie której znajduje się fragment rozdzielonej domeny spPH. Podobieństwo sekwencji w przypadku domen SH2 wyno­siło ponad 60%, a dla domeny SH3 59%. Wysoką homolo­gię wykazano także dla domeny regulatorowej C2 (62%), aczkolwiek jej funkcję w odniesieniu do aktywności en­zymu jeszcze nie poznano.

Tabela 2. Porównanie sekwencji aminokwasowych poszczególnych domen fosfolipazy Cγ1 oraz Cγ2 u człowieka

Aktywacja fosfolipazy Cγ1 wsposób zależny od receptorowych kinaz tyrozynowych

Fosfolipazy Cγ1 i Cγ2 są jedynymi izoenzymami w ro­dzinie białek PLC aktywowanymi w odpowiedzi na czyn­nik wzrostu przez receptorowe kinazy tyrozynowe, m.in. przez: EGFR, PDGFR, FGFR, czy Trk [26]. Ponadto wy­różniono także trzy rodziny niereceptorowych kinaz tyro­zynowych aktywujących PLCγ1: Src, Syk oraz Tec [59].

Aktywacja PLCγ1 przez RTK wymaga uprzedniej fosfo­rylacji i aktywacji samej RTK, a także fosforylacji reszty Tyr w miejscu RTK wiążącym PLCγ1. Zastąpienie Tyr in­nym aminokwasem, np. fenyloalaniną (w sekwencji RTK w miejscu rekrutacji PLCg1), zapobiega asocjacji PLCγ1 z RTK oraz skutkuje zahamowaniem wytwarzania trifos­foranu inozytolu (Ins(1,4,5)P₃)) przez komórki NIH 3T3. Mimo że mutacja miejsc fosforylacji Tyr¹⁰²¹ w receptorze PDGF [53], Tyr⁷⁸⁵ w receptorze NGF [33], czy Tyr⁷⁶⁶ w re­ceptorze FGF [37] zapobiega asocjacji fosfolipazy Cγ1 z RTK i wytwarzaniu Ins(1,4,5)P₃ przez komórki, to jed­nak warianty receptorów z wprowadzonym miejscem mu­tacji wciąż pośredniczą w fosforylacji fosfolipazy Cγ1 za­leżnej od kinaz tyrozynowych.

Już na początku lat 90 ub.w. udowodniono, że fosforylacja fosfolipazy Cγ1 pod wpływem działania czynników wzro­stu, takich jak PDGF i EGF zachodzi na resztach Tyr: 771, 783 oraz 1253 (w przypadku PLCγ1 pochodzącej od szczu­ra) lub 1254 (w przypadku ludzkiej PLCγ1). Kolejne ba­dania wykazały związek pomiędzy zwiększeniem stęże­nia fosforylacji enzymu i jego podwyższoną aktywnością. Na podstawie wyników badań Sekiya i wsp. [46] stwier­dzono, że fosforylacja i późniejsza aktywacja PLCγ1 za­leży od rodzaju komórek oraz stosowanego stymulatora. Przeniesienie reszty fosforanowej na Tyr¹²⁵³ nie wpływa na aktywność enzymu, a fosforylacja jedynie Tyr⁷⁸³ jest nie­wystarczająca do pełnej aktywacji PLCγ1.

Molekularny mechanizm aktywacji fosfolipazy Cγ1

Molekularny mechanizm aktywacji fosfolipazy Cγ1 w od­powiedzi na stymulację czynnikami wzrostu można po­dzielić na trzy zasadnicze etapy: rekrutacja enzymu do powierzchni błony komórkowej, fosforylacja PLCγ1 oraz zmiany konformacyjne w cząsteczce enzymu prowadzące do odblokowania centrum aktywnego (ryc. 2).

Ryc. 2. Molekularny mechanizm aktywacji PLCγ1( [18] zmodyfikowano)

W przypadku braku stymulatora domena katalityczna XY enzymu jest zablokowana przez domenę cSH2. Nieaktywny enzym nie jest związany z błoną komórkową i pozosta­je w cytosolu. Następstwem aktywacji RTK jest przyłą­czenie się domeny nSH2 fosfolipazy Cγ1 do fosfotyrozy­ny w RTK, w wyniku czego następuje rekrutacja PLCγ1 z cytoplazmy do powierzchni błony. Dochodzi wówczas do katalizowanej przez RTK reakcji przeniesienia reszty fosforanowej z ATP na resztę Tyr⁷⁸³ fosfolipazy Cγ1, znaj­dującej się między domenami cSH2 i SH3. Prowadzi to do połączenia domeny cSH2 z fosfotyrozyną w PLCγ1. Skutkiem tego są zmiany konformacji cząsteczki enzy­mu, w efekcie których następuje zniesienie inhibicyjnego wpływu domeny cSH2, odblokowanie centrum aktywne­go, a następnie hydroliza PI(4,5)P₂ do Ins(1,4,5)P₃ oraz DAG. Następnie enzym oddysocjowuje od powierzchni błony i ulegając defosforylacji powraca do nieaktywne­go stanu [18].

Regulatory procesu aktywacji fosfolipazy Cγ1

Fosfolipaza Cγ1 podlega pozytywnej i negatywnej re­gulacji. Do pozytywnych modulatorów procesu aktywa­cji PLCγ1 należy trifosforan (3,4,5) fosfatydyloinozytolu (PI(3,4,5)P₃), a do negatywnych m.in.: kinazy białkowe fosforylujące reszty seryny i treoniny (PKA, PKC), fosfa­tazy tyrozynowe (PTP-azy: SHP-1, PTP-1B) i białka wią­żące się z enzymem, takie jak: Cbl, Grb2, czy kompleks Jak2/PTP-1B.

PI3K fosforyluje grupę hydroksylową PI(4,5)P₂ w pozy­cji 3 pierścienia inozytolowego w wyniku czego powsta­je PI(3,4,5)P₃, który następnie ulega defosforylacji do PI(3,4)P₂ oraz fosforanu inozytolu (PI3P). Występowanie PI(4,5)P₂ oraz PI(3,4,5)P₃ uzależnione jest m.in. od uprzed­niej stymulacji komórek czynnikami wzrostu. PI(3,4)P₂, a także PI(3,4,5)P₃ pełnią funkcje wewnątrzkomórkowych przekaźników sygnału. Błonowy fosfolipid PI(3,4,5)P₃ może wspomagać rekrutację PLCγ1 do błony komórko­wej na skutek połączenia z N-końcową domeną PH oraz cSH2 fosfolipazy Cg1 [3]. Dzięki temu PI(3,4,5)P₃ wpły­wa na przejściową kumulację jonów wapnia w komórce, co potwierdzili Bae i wsp. [4]. Stosując farmakologiczny inhibitor PI3K (LY294002) zaobserwowano prawie 40% spadek wytwarzania Ins(1,4,5)P3 oraz kumulacji Ca²⁺ w ko­mórkach NIH 3T3 stymulowanych PDGF. Z kolei Falasca i wsp. [14] wykazali wzmożoną aktywację PLCγ1 przez PI(3,4,5)P₃, wytwarzanym w szlaku PI3K, co podkreśla znaczącą rolę obydwu enzymów w metabolizmie fosfaty­dyloinozytoli, a przede wszystkim potwierdza mechanizm allosterycznej regulacji enzymu PLCγ1. Dodatkowo Sekiya i wsp. [46] sugerują, że PLCγ1 jest częściowo aktywna przy nieobecności PI(3,4,5)P₃, co wskazuje na udział także in­nych czynników wytwarzanych przez PDGF w aktywacji enzymu. Jednym z nich jest kwas fosfatydowy, który po­woduje zwiększenie stopnia fosforylacji enzymu i wzma­ga aktywację PLCγ1 [25].

Utrzymanie równowagi pomiędzy procesem fosforyla­cji i defosforylacji jest jednym z ważniejszych punktów kontrolnych wpływających na aktywację fosfolipazy Cγ1. Oprócz receptorowych kinaz tyrozynowych (RTK) wystę­pują również fosfatazy tyrozynowe (PTP-azy). PTP-azy są dużą rodziną białek zawierających wysoce konserwa­tywną domenę katalityczną swoistą dla fosfotyrozyn [19]. Zaobserwowano, że fosfataza SHP-1 zapobiega fosforyla­cji PLCγ1 po uprzedniej stymulacji komórek czynnikiem wzrostu hepatocytów (HGF) [33].

Aktywność fosfolipazy Cg1 może być również regulowa­na w wyniku fosforylacji reszt seryny/treoniny. Negatywne regulacje PLCγ1 przez PKA, czy PKC udowodnili Alava i wsp. [1]. Badania Bae i wsp. [2] wykazały, że fosforyla­cja seryny w pozycji 1248 (Ser1248) przez PKC lub PKA, w odpowiedzi na stymulację komórek czynnikami wzro­stu, skutkowała inaktywacją enzymu zarówno w wyniku zmian strukturalnych w cząsteczce enzymu, jak i jego de­fosforylacją przez fosfatazy.

Ze względu na wielodomenową budowę białka Cbl wyka­zano wiele jego interakcji z białkami sygnałowymi, w tym z PLCγ1 [51]. Cbl wiąże się bezpośrednio do domeny SH3 fosfolipazy Cγ1 i hamuje fosforylację reszt tyrozyny, a także powoduje ubikwitynację i degradację PLCγ1 w proteaso­mie [7]. Z kolei białko adaptorowe Grb2 wiąże się bezpo­średnio do fosfotyrozyny (pTyr⁷⁸³), w wyniku czego nie­możliwe jest związanie enzymu z substratem PI(3,4)P₂ [8].

Hormon wzrostu (GH) jest zarówno autokrynnym, jak i pa­rakrynnym czynnikiem wzrostu regulującym różne procesy komórkowe, np.: proliferację, wzrost komórek, czy apop­tozę. Interakcja GH ze swoistymi dla siebie receptorami GHR powoduje fosforylację m.in. kinazy Janus 2 (Jak2). Choi i wsp. [9] wykazali, iż w wyniku działania GH fos­folipaza Cγ1 wiąże się z białkiem Jak2 poprzez domenę nSH2, zaś domena SH3 łączy się z fosfatazą tyrozynową PTP-1B, co skutkuje zahamowaniem aktywności enzymu.

Podsumowanie

Fosfolipaza Cγ1 pełni szczególną rolę w metabolizmie fos­fatydyloinozytoli, stanowiąc tym samym jeden z ważniej­szych elementów szlaków sygnałowych prowadzących do wytworzenia wtórnych przekaźników sygnału inicjowa­nego przez czynniki wzrostu lub hormony. Biologiczna rola PLCγ1 nie została w pełni wyjaśniona. Wiadomo natomiast, że uczestniczy ona w wielu ważnych proce­sach komórkowych, takich jak np.: podziały komórkowe, różnicowanie, ruchliwość komórki, apoptoza, czy trans­formacje nowotworowe. Jednym ze sposobów aktywacji enzymu jest jego związanie z receptorowymi kinazami ty­rozynowymi. Niedawno szczegółowo zbadano i poznano mechanizm molekularnej aktywacji PLCγ1 przez recep­torowe kinazy tyrozynowe.

PIŚMIENNICTWO

[1] Alava M.A., DeBell K.E., Conti A., Hoffman T., Bonvini E.: Increased intracellular cyclic AMP inhibits inositol phospholipid hydrolysis induced by perturbation of the T cell receptor/CD3 complex but not by G-protein stimulation. Association with protein kinase A-mediated phosphorylation of phospholipase C-γ1. Biochem. J., 1992; 284: 189-199
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[2] Bae S.S., Choi J.H., Oh Y.S., Yun S.U., Ryu S.H., Suh P.G.: Regulation of phospholipase C-γamma1 by protein kinase A-dependent phosphorylation. Adv. Enzyme Regul., 2002; 42: 195-211
[PubMed]  

[3] Bae Y.S., Cantley L.G., Chen C.S., Kim S.R., Kwon K.S., Rhee S.G.: Activation of phospholipase C-γ by phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate. J. Biol. Chem., 1998; 273: 4465-4469
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[4] Bae Y.S., Kang S.W., Seo M.S., Baines I.C., Tekle E., Chock P.B., Rhee S.G.: Epidermal growth factor (EGF)-induced generation of hydrogen peroxide. Role in EGF receptor-mediated tyrosine phosphorylation. J. Biol. Chem., 1997; 272: 217-221
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[5] Blobe G.C., Stribling S., Obeid L.M., Hannun Y.A.: Protein kinase C isoenzymes: regulation and function. Cancer Surv., 1996; 27: 213-248
[PubMed]  

[6] Chang J.S., Kim S.K., Kwon T.K., Bae S.S., Min D.S., Lee Y.H., Kim S.O., Seo J.K., Choi J.H., Suh P.G.: Pleckstrin homology domains of phospholipase C-γ1 directly interact with β-tubulin for activation of phospholipase C-γ1 and reciprocal modulation of β-tubulin function in microtubule assembly. J. Biol. Chem., 2005; 280: 6897-6905
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[7] Choi J.H., Bae S.S., Park J.B., Ha S.H., Song H., Kim J.H., Cocco L., Ryu S.H., Suh P.G.: Cbl competitively inhibits epidermal growth factor-induced activation of phospholipase C-γ1. Mol. Cells, 2003; 15: 245-255
[PubMed]  

[8] Choi J.H., Hong W.P., Yun S., Kim H.S., Lee J.R., Park J.B., Bae Y.S., Ryu S.H., Suh P.G.: Grb2 negatively regulates epidermal growth factor-induced phospholipase C-gamma1 activity through the direct interaction with tyrosine-phosphorylated phospholipase C-gamma1. Cell. Signal., 2005; 17: 1289-1299
[PubMed]  

[9] Choi J.H., Kim H.S., Kim S.H., Yang Y.R., Bae Y.S., Chang J.S., Kwon H.M., Ryu S.H., Suh P.G.: Phospholipase Cγ1 negatively regulates growth hormone signalling by forming a ternary complex with Jak2 and protein tyrosine phosphatase-1B. Nat. Cell Biol., 2006; 8: 1389-1397
[PubMed]  

[10] Di Paolo G., De Camilli P.: Phosphoinositides in cell regulation and membrane dynamics. Nature, 2006; 443: 651-657
[PubMed]  

[11] Ellis M.V., Sally U., Katan M.: Mutations within a highly conserved sequence present in the X region of phosphoinositide-specific phospholipase C-δ₁. Biochem. J., 1995; 307: 69-75
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[12] Essen L.O., Perisic O., Cheung R., Katan M., Williams R.L.: Crystal structure of a mammalian phosphoinositide-specific phospholipase Cδ. Nature, 1996; 380: 595-602
[PubMed]  

[13] Essen L.O., Perisic O., Katan M., Wu Y., Roberts M.F., Williams R.L.: Structural mapping of the catalytic mechanism for a mammalian phosphoinositide-specific phospholipase C. Biochemistry, 1997; 36: 1704-1718
[PubMed]  

[14] Falasca M., Logan S.K., Lehto V.P., Baccante G., Lemmon M.A., Schlessinger J.: Activation of phospholipase Cγ by PI 3-kinase induced PH domain-mediated membrane targeting. EMBO J., 1998; 17: 414-422
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[15] Fukami K., Inanobe S., Kanemaru K., Nakamura Y.: Phopsholipase C is a key enzyme regulating intracellular calcium and modulating the phosphoinositide balance. Prog. Lipid Res., 2010; 49: 429-437
[PubMed]  

[16] Gao, X., Porter A.T., Grignon D.J., Pontes J.E., Honn K.V.: Diagnostic and prognostic markers for human prostate cancer. Prostate, 1997; 31: 264-281
[PubMed]  

[17] Gilmore A.P., Burridge K.: Regulation of vinculin binding to talin and actin by phosphatidyl- inositol-4,5-bisphosphate. Nature, 1996; 381: 531-535
[PubMed]  

[18] Gresset A., Hicks S.N., Harden T.K., Sondek J.: Mechanism of phosphorylation-induced activation of phospholipase C-γ isozymes. J. Biol. Chem., 2010; 285: 35836-35847
[PubMed]  

[19] Haj F.G., Markova B., Klaman L.D., Bohmer F.D., Neel B.G.: Regulation of receptor tyrosine kinase signaling by protein tyrosine phosphatase-1B. J. Biol. Chem., 2003; 278: 739-744
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[20] Hokin M.R., Hokin L.E.: Enzyme secretion and the incorporation of P³² into phospholipides of pancreas slices. J. Biol. Chem., 1953; 203: 967-977
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[21] Hwang S.C., Jhon D.Y., Bae Y.S., Kim J.H., Rhee S.G.: Activation of phospholipase C-γ by the concerted action of tau proteins and arachidonic acid. J. Biol. Chem., 1996; 271: 18342-18349
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[22] Itoh T., Koshiba S., Kigawa T., Kikuchi A., Yokoyama S., Takenawa T.: Role of the ENTH domain in phosphatidylinositol-4,5-bisphosphate binding and endocytosis. Science, 2001; 291: 1047-1051
[PubMed]  

[23] Jakus Z., Simon E., Frommhold D., Sperandio M., Mócsai A.: Critical role of phospholipase Cγ2 in integrin and Fc receptor-mediated neutrophil functions and the effector phase of autoimmune arthritis. J. Exp. Med., 2009; 206: 577-593
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[24] Janetopoulos C., Devreotes P.: Phosphoinositide signaling plays a key role in cytokinesis. J. Cell Biol., 2006; 174: 485-490
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[25] Jones G.A., Carpenter G.: The regulation of phospholipase C-γ1 by phosphatidic acid. Assessment of kinetic parameters. J. Biol. Chem., 1993; 268: 20845-20850
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[26] Kaplan D.R., Miller F.D.: Neurotrophin signal transduction in the nervous system. Curr. Opin. Neurobiol., 2000; 10: 381-391
[PubMed]  

[27] Kashiwada M., Lu P., Rothman P.B.: PIP3 pathway in regulatory T cells and autoimmunity. Immunol. Res., 2007; 39: 194-224
[PubMed]  

[28] Kassis J., Moellinger J., Lo H., Greenberg N.M., Kim H.G., Wells A.: A role for phospholipase C-γ-mediated signaling in tumor cell invasion. Clin. Cancer Res., 1999; 5: 2251-2260
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[29] Kassis J., Radinsky R., Wells A.: Motility is rate-limiting for invasion of bladder carcinoma cell lines. Int. J. Biochem. Cell Biol., 2002; 34: 762-775
[PubMed]  

[30] Khoshyomn S., Penar P.L., Rossi J., Wells A., Abramson D.L., Bhushan A.: Inhibition of PLC gamma-1 activation blocks glioma cell motility and invasion of fetal rat brain aggregates. Neurosurgery, 1999; 44: 568-577
[PubMed]  

[31] Kurosaki T., Maeda A., Ishiai M., Hashimoto A., Inabe K., Takata M.: Regulation of the phospholipase C-γ2 pathway in B cells. Immunol. Rev., 2000; 176: 19-29
[PubMed]  

[32] Loeb D.M., Stephens R.M., Copeland T., Kaplan D.R., Greene L.A.: A Trk nerve growth factor (NGF) receptor point mutation affecting interaction with phospholipase C-γ1 abolishes NGF-promoted peripherin induction but not neurite outgrowth. J. Biol. Chem., 1994; 269: 8901-8910
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[33] Machide M., Kamitori K., Kohsaka S.: Hepatocyte growth factor-induced differential activation of phospholipase cγ1 and phosphatidylinositol 3-kinase is regulated by tyrosine phosphatase SHP-1 in astrocytes. J. Biol. Chem., 2000; 275: 31392-31398
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[34] Martin T.F.: PI(4,5)P^₂ regulation of surface membrane traffic. Curr. Opin. Cell Biol., 2001; 13: 493-499
[PubMed]  

[35] Michell R.H.: Inositol phospholipids and cell surface receptor function. Biochim. Biophys. Acta, 1975; 415: 81-147
[PubMed]  

[36] Minichiello L., Korte M., Wolfer D., Kühn R., Unsicker K., Cestari V., Rossi-Arnaud C., Lipp H.P., Bonhoeffer T., Klein R.: Essential role for TrkB receptors in hippocampus-mediated learning. Neuron, 1999; 24: 401-414
[PubMed]  

[37] Mohammadi M., Dionne C.A., Li W., Li N., Spivak T., Honegger A.M., Jaye M., Schlessinger J.: Point mutation in FGF receptor eliminates phosphatidylinositol hydrolysis without affecting mitogenesis. Nature, 1992; 358: 681-684
[PubMed]  

[38] Ohno S., Nishizuka Y.: Protein kinase C isotypes and their specific functions: prologue. J. Biochem., 2002; 132: 509-511
[PubMed]  

[39] Pawełczyk T.: Przekazywanie sygnału w komórce z udziałem fosfotydyloinozytoloswoistych fosfolipaz C. Postępy Hig. Med. Dośw., 1999; 53: 173-182
[PubMed]  

[40] Pawson T.: SH2 and SH3 domains in signal transduction. Adv. Cancer Res., 1994; 64: 87-110
[PubMed]  

[41] PhosphoSitePlus (07.06.2011)
http://www.phosphosite.org

[42] Poulin B., Sekiya F., Rhee S.G.: Intramolecular interaction between phosphorylated tyrosine-783 and the C-terminal Src homology 2 domain activates phospholipase Cγ1. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 2005; 102: 4276-4281
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[43] Poulin B., Sekiya F., Rhee S.G.: Differential roles of the Src homology 2 domains of phospholipase C-γ1 (PLC-γ1) in platelet-derived growth factor induced activation of PLC-γ1 in intact cells. J. Biol. Chem., 2000; 275: 6411-6416
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[44] Rhee S.G., Choi K.D.: Multiple forms of phospholipase C isozymes and their activation mechanisms. Adv. Second Messanger Phosphoprotein Res., 1992; 26: 35-61
[PubMed]  

[45] Saunders C.M., Larman M.G., Parrington J., Cox L.J., Royse J., Blayney L.M., Swann K., Lai F.A.: PLCζ: a sperm-specific trigger of Ca²+ oscillations in eggs and embryo development. Development, 2002; 129: 3533-3544
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[46] Sekiya F., Poulin B., Kim Y.J., Rhee S.G.: Mechanism of tyrosine phosphorylation and activation of phospholipase C-γ1. Tyrosine 783 phosphorylation is not sufficient for lipase activation. J. Biol. Chem., 2004; 31: 32181-32190
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[47] Serrano C.J., Graham L., DeBell K., Rawat R., Veri M.C., Bonvini E., Rellahan B.L., Reischl I.G.: A new tyrosine phosphorylation site in PLCγ1: the role of tyrosine 775 in immune receptor signaling. J. Immunol., 2005; 174: 6233-6237
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[48] Suh B.C., Hille B.: Regulation of ion channels by phosphatidylinositol 4,5-bisphosphate. Curr. Opin. Neurobiol., 2005; 15: 370-378
[PubMed]  

[49] Suh P.G., Park J.I., Manzoli L., Cocco L., Peak J.C., Katan M., Fukami K., Kataoka T., Yun S., Ryu S.H.: Multiple roles of phosphoinositide-specific phospholipase C isozymes. BMB Rep., 2008; 41: 415-434
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[50] Szumiło M., Rahden-Staroń I.: Fosfolipaza C zależna od fosfatydyloinozytolu w komórkach ssaków – budowa, właściwości i funkcja. Postępy Hig. Med. Dośw., 2008; 62: 47-54
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[51] Tsygankov A.Y., Teckchandani A.M., Feshchenko E.A., Swaminathan G.: Beyond the RING: CBL proteins as multivalent adapters. Oncogene, 2001; 20: 6382-6402
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[52] Turner T., Epps-Fung M.V., Kassis J., Wells A.: Molecular inhibition of phospholipase Cγ signaling abrogates DU-145 prostate tumor cell invasion. Clin. Cancer Res., 1997; 3: 2275-2282
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[53] Valius M., Bazenet C., Kazlauskas A.: Tyrosines 1021 and 1009 are phosphorylation sites in the carboxy terminus of the platelet-derived growth factor receptor β subunit and are required for binding of phospholipase Cγ and a 64-kilodalton protein, respectively. Mol. Cell Biol., 1993; 13: 133-143
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[54] Way K.J., Katai N., King G.L.: Protein kinase C and the development of diabetic vascular complications. Diabet. Med., 2001; 18: 945-959
[PubMed]  

[55] Wells A.: Tumor invasion: role of growth factor-induced cell motility. Adv. Cancer Res., 2000; 78: 31-101
[PubMed]  

[56] Wells A., Grandis J.R.: Phospholipase C-γ1 in tumor progression. Clin. Exp. Metastasis, 2003; 20: 285-290
[PubMed]  

[57] Wen W., Yan J., Zhang M.: Structural characterization of the split pleckstrin homology domain in phospholipase C-γ1 and its interaction with TRPC3. J. Biol. Chem., 2006; 281: 12060-12068
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[58] Wong K.K., Engelman J.A., Cantley L.C.: Targeting the PI3K signaling pathway in cancer. Curr. Opin. Genet. Dev., 2010; 20: 87-90
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[59] Yablonski D., Kadlecek T., Weiss A.: Identification of a phospholipase C-γ1 (PLC-γ1) SH3 domain-binding site in SLP-76 required for T-cell receptor-mediated activation of PLC-γ1 and NFAT. Mol. Cell. Biol., 2001; 21: 4208-4218
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

Autorzy deklarują brak potencjalnych konfliktów interesów.

Full text