Streszczenie

Kurkumina, związek z grupy polifenoli o charakterystycznym żółtopomarańczowym kolorze jest najbardziej aktywnym składnikiem kłącza ostryżu długiego Curcuma longa L. i zarazem składnikiem wielu mieszanek przyprawowych, w tym przyprawy curry. Ze względu na właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe ma szerokie działanie terapeutyczne, dlatego jest badana od wielu lat. Ma ogromny potencjał w zapobieganiu wielu chorobom, dokładnie opisanych, z powodu nietoksyczności, a terapia z użyciem kurkuminy jest niedroga. Obecnie wiele badań koncentruje się na właściwościach przeciwglikacyjnych kurkuminy, która mogłaby być stosowana jako aktywny inhibitor glikacji, czyli nieenzymatycznego procesu łączenia grupy ketonowej lub aldehydowej cukru z wolną grupą aminową białka. W kilkuetapowej i skomplikowanej reakcji glikacji dochodzi do powstawania heterogennych końcowych produktów zaawansowanej glikacji, których generowanie nasilone jest z wiekiem, jak również w różnych stanach chorobowych, w tym cukrzycy czy chorobach neurodegeneracyjnych. Wielu badaczy opisuje rolę kurkuminy w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy. Wiadomo, że polifenol ten wpływa korzystnie na hiperglikemię, insulinooporność i regenerację komórek wydzielniczych wysp trzustkowych. Wydaje się, że dodawanie kurkuminy, głównego składnika wielu przypraw, do pożywienia może pomóc większości osób w prewencji rozwoju chorób cywilizacyjnych, w tym cukrzycy i związanych z nią powikłań. W artykule przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat właściwości kurkuminy w eksperymentach w warunkach in vitro, jak również in vivo.

Wprowadzenie

Glikacja

Glikacja jest nieenzymatyczną reakcją między ketonową lub aldehydową grupą cukru a aminową grupą białka, która prowadzi do powstania końcowych produktów zaawansowanej glikacji – AGEs. AGEs są heterogenną, złożoną grupą związków powstającą w trzech stadiach. Początkowo, w ciągu pierwszych kilku godzin, cukier – głównie glukoza, wiąże się z wolną grupą aminową białka, powstaje zasada Schiffa. Następnie zasada Schiffa ulega przegrupowaniom chemicznym do bardziej stabilnych produktów Amadori, które określa się mianem wczesnych produktów glikacji. Produkty tego stadium w zaawansowanym etapie ulegają dalszym reakcjom chemicznym, które doprowadzają do sieciowania białek, a finalnym produktem tych reakcji są AGEs, które mogą się odkładać w tkankach [19, 65, 67, 69] (ryc. 2).

Ryc. 2. Powstawanie końcowych produktów zaawansowanej glikacji (AGEs)

Wprawdzie glikacja jest procesem zachodzącym w warunkach fizjologicznych, to jej nasilenie zaobserwowano w warunkach hiperglikemii [58], komplikacji cukrzycowych [41, 69], chorobach neurodegeneracyjnych [51, 53] oraz chorobach układu krążenia [28].

Wiadomo, że glikacja białek osocza działa niekorzystnie: zmienia aktywację płytek krwi, generuje ROS, zaburza fibrynolizę czy rozregulowuje prawidłową pracę układu immunologicznego [58]. Wiadomo, że z wiekiem lub w różnych stanach patologicznych zmienia się równowaga między powstawaniem i usuwaniem produktów glikacji, a to zaburza pracę narządów. Glikacja wpływa na przestrzenną strukturę białek i ich stabilność [61], a także na oddziaływania między białkami lub białkami i lekami [11].

Oprócz powstawania produktów glikacji in vivo, AGEs występują również w żywności i papierosach. Wśród produktów spożywczych szczególnie bogatych w AGEs można wskazać produkty wysoko przetworzone i żywność pochodzenia zwierzęcego [54]. Około 2/3 spożytych produktów glikacji w pożywieniu pozostaje w organizmie, gdzie akumuluje się w tkankach, a tylko1/3 jest wydalana [31]. Obecnie wiele badań koncentruje się na znalezieniu skutecznych inhibitorów glikacji, które mogłyby być w przyszłości zastosowane jako aktywne leki przeciwglikacyjne pacjentów z zaburzeniami związanymi z hiperglikemią. Wiadomo, że to naturalne antyoksydanty, zwłaszcza polifenole, mają silne właściwości przeciwglikacyjne [24, 52].

Kurkumina – inhibitor glikacji

Dane literaturowe wskazują, że kurkumina hamuje generowanie AGEs w warunkach in vitro oraz in vivo. Mechanizm, dzięki któremu polifenol ten może być inhibitorem glikacji prawdopodobnie wynika z jej właściwości antyoksydacyjnych, w tym zdolności do zmiatania ROS.

W badaniach przeprowadzonych na szczurach, u których indukowano cukrzycę przez podanie STZ wykazano, że dieta, w której jest kurkuminy 0,5% obniża stężenie glukozy we krwi i moczu w stopniu podobnym jak aminoguanidyna, która jest standardowym inhibitorem glikacji [16]. Podobnie, w badaniach prowadzonych przez Babu i Srinivasan [7] na tym samym modelu zwierzęcym zaobserwowano, że bioaktywny związek obniża masę wątroby i peroksydację lipidów w porównaniu do grupy zwierząt zdrowych, jednak nie zaobserwowano wpływu tego polifenolu na poziom glukozy we krwi i jej wydalanie z moczem. Niemniej jednak, inne badania dowodzą, że podawanie kurkuminy gryzoniom z indukowaną eksperymentalnie cukrzycą obniża poziom cukru we krwi, HbA1c [6] i zmniejsza insulinooporność [40, 55]. Suplementacja kurkuminą w dawce 100 mg/kg masy ciała przez 7 tygodni szczurów z cukrzycą indukowaną STZ obniża poziom prozapalnych cytokin TNF-α, IL-6 i MCP-1, jak również obniża stężenie glukozy i HbA1c we krwi. Podwyższenie poziomu tych cytokin może prowadzić do rozwoju insulinooporności i stanów zapalnych naczyń krwionośnych [29]. W badaniach El-Moselhy i wsp. [21] zaobserwowano, że związek ten w dawce 80 mg/kg masy ciała obniżając poziom TNF-α wykazuje działanie przeciwhiperglikemiczne i obniża insulinooporność u szczurów karmionych dietą wysokotłuszczową.

Podawanie diety z dodatkiem 0,1% polifenolu myszom karmionym pożywieniem bogatym w AGEs normalizuje poziom prozapalnych i przeciwzapalnych cytokin, chemokin, karboksymetylolizyny – jednego z AGEs, białka C-reaktywnego i HbA1c [59]. Obniża również poziom glukozy we krwi, peroksydację lipidów oraz zwiększa średnicę wysp trzustkowych i aktywność enzymów antyoksydacyjnych u myszy z cukrzycą indukowaną STZ [20]. Wykazano, że kurkumina korzystnie wpływa na regenerację wysp trzustkowych u myszy z indukowaną laboratoryjnie cukrzycą [1] i poprawia funkcjonowanie komórek β w warunkach in vitro [50]. Polifenol zapobiega apoptozie komórek wydzielniczych wysp trzustkowych przez łagodzenie procesów zapalnych [22, 49].

Gutierres i wsp. [26] wykazali, że jogurt z dodatkiem kurkuminy normalizuje poziom cukru, aktywność aminotransferaz asparaginianowych i alaninowych oraz białkomocz u zwierząt z cukrzycą indukowaną STZ. Natomiast Parsaeyan [44] dowiodła, że podawanie przez 6 tygodni tego bioaktywnego związku w postaci dwóch kapsułek po 250 mg pacjentom z cukrzycą typu 2 obniża w surowicy poziom fruktozaminy, która jest stosowana jako test kontrolny do retrospektywnej oceny stężenia glukozy. Podobnie, stosowanie przez 3 miesiące diety śródziemnomorskiej wzbogaconej o kurkuminę znacząco zmniejsza stężenie nie tylko AGEs, ale także receptora końcowych produktów zaawansowanej glikacji – RAGE w surowicy u osób intensywnie ćwiczących [14].

Kurkumina i powikłania cukrzycowe

Obecnie cukrzyca jest słusznie uznawana za chorobę cywilizacyjną, a także jedną z głównych przyczyn umieralności na całym świecie. Hiperglikemia, wspólna cecha cukrzycy typu 1 i 2, może powodować poważne powikłania ze względu na jej przewlekły charakter. Do najczęstszych komplikacji cukrzycowych należą powikłania sercowo-naczyniowe, nefropatia, neuropatia i retinopatia [43].

Wykazano, że kurkumina może zapobiegać rozwojowi powikłań cukrzycowych, do których należy kardiomiopatia cukrzycowa. Podawana dożołądkowo w dawce 150 mg/kg masy ciała/dzień przeciwdziała zapaleniu i zwłóknieniu mięśnia sercowego, a także apoptozie kardiomiocytów [37]. Polifenol obniża poziom stresu oksydacyjnego i akumulację AGEs w tkance mięśniowej poprzecznie prążkowanej sercowej u szczurów z cukrzycą wywołaną eksperymentalnie [2].

Ponadto zaobserwowano, że kurkumina zapobiega apoptozie komórek kanalików nerkowych [67] i komórek mezangialnych [35], co leży u podłoża rozwoju nefropatii cukrzycowej. Podawanie przez 16 tygodni kurkuminy w dawce 200 mg/kg masy ciała/dzień myszom z indukowaną cukrzycą przeciwdziała hipertrofii nerek, rozrostowi matriks mezangialnego, a także obniża albuminurię i ekspresję genów kolagenu typu IV i fibronektyny w korze nerki [36].

Polifenol zapobiega również neuropatii cukrzycowej przez inhibicję stresu oksydacyjnego, łagodząc ból neuropatyczny u szczurów z cukrzycą, którym podawano ten związek w dawce 200 mg/kg masy ciała/dzień [71]. Podobnie u gryzoni z cukrzycą indukowaną STZ, związek ten osłabia hiperalgezję przez inhibicję TNF-α i jego receptora [33, 56]. Kurkumina osłabia allodynię, czyli uczucie nieprzyjemnego doznania wywoływanego mechanicznie, związanego z neuropatią cukrzycową, a także obniża masę u szczurów z indukowaną cukrzycą [10]. Polifenol ten, podawany doustnie w dawce 60 mg/kg m.c., wykazuje działanie neuroprotekcyjne zapobiegając zmianom indukowanym hiperglikemią w móżdżku, w tym obniżając ekspresję genu esterazy acetylocholinowej, receptorów cholinergicznych i transport glukozy przez transportery Glut3 [45].

Kurkumina zapobiega ultrastrukturalnym zmianom w siatkówce wywołanym przez hiperglikemię, w tym ścieńczeniu siatkówki, apoptozie komórek zwojowych, pogrubieniu błony podstawnej i zaburzeniu funkcjonowania fotoreceptorów w błonie komórkowej [60]. Podawana doustnie w postaci roztworu w dawce 100 mg/kg m.c./dzień chroni naczynia krwionośne siatkówki przed uszkodzeniem przez inhibicję kinazy białkowej II zależnej od wapnia/kalmoduliny, która jest zaangażowana w regulację transkrypcji NF-κB, powodując uwalnianie cytokin zapalnych i rozwój retinopatii cukrzycowej [32]. Już 0,01% kurkuminy lub 0,5% kurkumy w diecie opóźnia rozwój zaćmy u szczurów z modelową cukrzycą zapobiegając agregacji krystaliny w soczewkach i przeciwdziałając stresowi oksydacyjnemu wywołanemu warunkami hiperglikemii [60]. Badania prowadzone przez Grama i wsp. [23] wykazały, że podawanie nanocząstek zawierających kurkuminę jest skuteczniejsze w opóźnianiu rozwoju zaćmy niż polifenol w postaci roztworu u szczurów z cukrzycą indukowaną STZ. Wynika to z wpływu kurkuminy na szlak polioli, glikację białek, dystrybucję krystaliny i stres oksydacyjny.

Cukrzycy typu 2 towarzyszy często niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, które może doprowadzić do jej zwłóknienia. Tang i Chen [62] wykazali, że kurkumina hamuje aktywację komórek gwieździstych wątroby przez produkty glikacji, chroniąc przed postępującym zwłóknieniem wątroby. Ochronne działanie związku polega na aktywacji Nrf2 i inhibicji wewnątrzkomórkowego szlaku sygnalizacyjnego leptyny, co obniża stres oksydacyjny. Polifenol ten w stężeniu 20 µM hamuje ekspresję genu RAGE przez zwiększenie aktywności ligazy γ-glutamylo-cysteinową i stymulację syntezy glutationu, eliminując wpływ AGEs na aktywację komórek gwieździstych wątroby [34].

Podsumowując, kurkumina może być stosowana jako potencjalny środek terapeutyczny w cukrzycy, głównie ze względu na jej korzystny wpływ na insulinooporność, hiperglikemię oraz regenerację komórek wysp trzustkowych, a także właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Większość badaczy sugeruje, że związek korzystnie działa w progresji choroby. Stosunkowo niski koszt, bezpieczeństwo stosowania i liczne dowody skuteczności sprawiają, że kurkumina powinna być uwzględniona w codziennej diecie.

Kurkumina jest naturalnym produktem występującym w kłączu ostryżu długiego Curcuma longa L. z rodziny imbirowatych. Ostryż długi występuje w Azji, gdzie powszechnie jest stosowany w tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu jako skuteczny lek w chorobach układu oddechowego. Kurkumina wchodzi w skład wielu przypraw, m.in. mieszanki curry, w której stanowi około 0,1-0,58%. Związek ten można również spożywać w postaci świeżego kłącza ostryżu długiego, w którym jego zawartość wynosi 0,33-1,55%. Najwięcej kurkuminy (0,58-3,14%) występuje w kurkumie, czyli sproszkowanym kłączu rośliny, które także jest dostępne w handlu [8, 63].

Kurkumina jest polifenolem o nazwie chemicznej 1,7-bis [4-hydroksy-3-metoksyfenylo] -1,6-heptadien-3,5-dion, ale bywa nazywana także diferuloilometanem (ryc. 1).

Ryc. 1. Struktura kurkuminy

Już w niewielkiej dawce, ma wiele korzystnych właściwości zdrowotnych, które wynikają głównie z jej aktywności przeciwutleniających i przeciwzapalnych. Molekularne podstawy właściwości tego związku wynikają ze zdolności do modulacji cząsteczek sygnałowych. Badania wskazują, że polifenol może inhibować transkrypcję czynnika jądrowego NF-κB, szlak sygnałowy Wnt/β-katenina, jak również może aktywować receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów czy czynnik transkrypcyjny Nrf2. Kurkumina obniża ekspresję genów adipokin, w tym TNF-α, IL-6, leptyny i rezystyny oraz zwiększa aktywność adiponektyn [3]. Polifenol ten reguluje aktywność kinaz i reduktaz białkowych, glioksalazy I, deacetylazy i acetylazyhistonowej, białek nośnikowych, proteasomów oraz kwasów nukleinowych [25].

Stwierdzono, że kurkumina jest skutecznym przeciwutleniaczem o dużej mocy antyoksydacyjnej w zmiataniu ROS, w tym rodnika ponadtlenkowego i hydroksylowego. Aktywność antyoksydacyjna tego związku, podobnie jak innych polifenoli, jest związana z budową chemiczną: z grupami hydroksylowymi obecnymi w aromatycznych strukturach pierścieniowych. Hamuje peroksydację lipidów i chelatuje metale skuteczniej niż standardowe antyoksydanty [4]. Powoduje również inhibicję enzymów, takich jak lipooksygenaza i cyklooksygenaza, które katalizują powstawanie ROS, które w nadmiarze uszkadzają lipidy, cukry, białka i kwasy nukleinowe [48]. Ten bioaktywny związek zapobiega również agregacji białek, w tym amyloidu, lizozymu, insuliny czy białek prionowych [27], przeciwdziałając w ten sposób odkładaniu trwałych złogów białkowych, które są związane z rozwojem wielu zaburzeń, w tym choroby Alzheimera i cukrzycy typu 2 [17].

Wiadomo, że ten związek wykazuje działanie neuroprotekcyjne w urazach mózgu i chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona [12, 18, 48]. Badania prowadzone przez Kanga i wsp. [30] wykazały, że kurkumina stymuluje różnicowanie komórek macierzystych w kierunku neuronów w warunkach in vitro, jak również pobudza neurogenezę u dorosłych osób. Co więcej, stymuluje wytwarzanie czynników wzrostu zaangażowanych w proces gojenia się ran [64]. W badaniach prowadzonych przez Zhanga i wsp. [70], wykazano, że kurkumina znacząco spowalnia progres najczęstszej choroby stawów – osteoartrozy, redukując utratę proteoglikanów macierzy zewnątrzkomórkowej chrząstki stawowej, zmniejszając zapalenie błony maziowej i ekspresję mediatorów prozapalnych, co zmniejsza nasilenia bólu.

Związek ten ma również silne właściwości przeciwnowotworowe. Wykazano, że kurkumina w warunkach in vitro i in vivo hamuje proliferację lub indukuje apoptozę komórek nowotworowych wątroby [42], jelita grubego [38], piersi [15] oraz płuc [39].

Kurkumina jest jednym z wielu związków, które opóźniają proces starzenia organizmu. Wykazano, że ciągłe podawanie kurkuminy obniża odkładanie się barwnika starzenia – lipofuscyny, a także chroni przed działaniem uszkodzeń oksydacyjnych w mózgach starzejących się szczurów [8]. Co więcej, związek ten zwiększa średnią długość życia Drosophila melanogaster regulując ekspresję genu dysmutazy ponadtlenkowej oraz obniżając akumulację dialdehydu malonowego, który jest głównym produktem peroksydacji lipidów [57].

Mimo doniesień o niewątpliwych korzyściach tego polifenolu, jednym z głównych problemów związanych z przyjmowaniem kurkuminy jest niewielka jej biodostępność, która prawdopodobnie jest spowodowana słabym wchłanianiem, szybkim metabolizmem i eliminacją [5]. Cheng i wsp. [13] wykazali, że w surowicy najwyższe stężenie kurkuminy, które wynosi 1,75 μM, obserwuje się po około 1-2 godzinach po doustnym spożyciu wysokiej dawki (8 g/dzień). Stąd, w celu zwiększenia poprawy biodostępności tego związku przygotowuje się bardziej złożone preparaty, w tym nanocząstki, nanorurki, liposomy, micele czy kompleksy fosfolipidów zawierające kurkuminę [46].

Przypisy

• 1. Abdel Aziz M.T., El-Asmar M.F., Rezq A.M., Mahfouz S.M., Wassef M.A., Fouad H.H., Ahmed H.H., Taha F.M.: The effect of a novel curcumin derivative on pancreatic islet regeneration in experimental type-1 diabetes in rats (long term study). Diabetol. Metab. Syndr., 2013; 5: 75
  Google Scholar
• 2. Abdel-Mageid A.D., Abou-Salem M.E., Salaam N.M., El-Garhy H.A.: The potential effect of garlic extract and curcumin nanoparticles against complication accompanied with experimentally induced diabetes in rats. Phytomedicine, 2018; 43: 126-134
  Google Scholar
• 3. Aggarwal B.B.: Targeting inflammation-induced obesity and metabolic diseases by curcumin and other nutraceuticals. Annu. Rev. Nutr., 2010; 30: 173-199
  Google Scholar
• 4. Ak T., Gülçin I.: Antioxidant and radical scavenging properties of curcumin. Chem. Biol. Interact., 2008; 174: 27-37
  Google Scholar
• 5. Anand P., Kunnumakkara A.B. Newman R.A., Aggarwal B.B.: Bioavailability of curcumin: Problems and promises. Mol. Pharm., 2007; 4: 807-818
  Google Scholar
• 6. Arun N., Nalini N.: Efficacy of turmeric on blood sugar and polyol pathway in diabetic albino rats. Plant Foods. Hum. Nutr., 2002; 57: 41-52
  Google Scholar
• 7. Babu P.S., Srinivasan K.: Influence of dietary curcumin and cholesterol on the progression of experimentally induced diabetes in albino rat. Mol. Cell. Biochem., 1995; 152: 13-21
  Google Scholar
• 8. Bahl J.R., Bansal R.P., Garg S.N., Gupta M.M., Sigh V., Goel R., Kumar S.: Variation in yield of curcumin and yield and quality of leaf and rhizome essential oils among Indian land races of turmeric Curcuma Longa L. Proc. Indian Natn. Sci. Acad., 2014; 80: 143-156
  Google Scholar
• 9. Bala K., Tripathy B.C., Sharma D.: Neuroprotective and anti-ageing effects of curcumin in aged rat brain regions. Biogerontology, 2006; 7: 81-89
  Google Scholar
• 10. Banafshe H.R., Hamidi G.A., Noureddini M., Mirhashemi S.M., Mokhtari R., Shoferpour M.: Effect of curcumin on diabetic peripheral neuropathic pain: possible involvement of opioid system. Eur. J. Pharmacol., 2014; 723: 202-206
  Google Scholar
• 11. Baraka-Vidot J., Planesse C., Meilhac O., Militello V., van den Elsen J., Bourdon E., Rondeau P.: Glycation alters ligand binding, enzymatic, and pharmacological properties of human albumin. Biochemistry, 2015; 54: 3051-3062
  Google Scholar
• 12. Chen M., Du Z.Y., Zheng X., Li D.L., Zhou R.P., Zhang K.: Use of curcumin in diagnosis, prevention, and treatment of Alzheimer’s disease. Neural Regen. Res., 2018; 13: 742-752
  Google Scholar
• 13. Cheng A.L., Hsu C.H., Lin J.K., Hsu M.M., Ho Y.F., Shen T.S., Ko J.Y., Lin J.T., Lin B.R., Ming-Shiang W., Yu H.S., Jee S.H., Chen G.S., Chen T.M., Chen C.A. i wsp.: Phase I clinical trial of curcumin, a chemopreventive agent, in patients with high-risk or pre-malignant lesions. Anticancer Res., 2001; 21: 2895-2900
  Google Scholar
• 14. Chilelli N.C., Ragazzi E., Valentini R., Cosma C., Ferraresso S., Lapolla A., Sartore G.: Curcumin and Boswellia serrata modulate the glyco-oxidative status and lipo-oxidation in master athletes. Nutrients, 2016; 8. pii: E745
  Google Scholar
• 15. Choudhuri T., Pal S., Agwarwal M.L., Das T., Sa G.: Curcumin induces apoptosis in human breast cancer cells through p53-dependent Bax induction. FEBS Lett., 2002; 512: 334-340
  Google Scholar
• 16. Chougala M.B., Bhaskar J.J., Rajan M.G., Salimath P.V.: Effect of curcumin and quercetin on lysosomal enzyme activities in streptozotocin-induced diabetic rats. Clin. Nutr., 2012; 31: 749-755
  Google Scholar
• 17. Dobson C.M.: Protein aggregation and its consequences for human disease. Protein Pept. Lett., 2006; 13: 219-227
  Google Scholar
• 18. Dong W., Yang B., Wang L., Li B., Guo X., Zhang M., Jiang Z., Fu J., Pi J., Guan D., Zhao R.: Curcumin plays neuroprotective roles against traumatic brain injury partly via Nrf2 signaling. Toxicol. Appl. Pharmacol., 2018; 346: 28-36
  Google Scholar
• 19. Dong X.N., Qin A., Xu J., Wang X.: In situ accumulation of advanced glycation endproducts (AGEs) in bone matrix and its correlation with osteoclastic bone resorption. Bone, 2011; 49: 174-183
  Google Scholar
• 20. El-Azab M.F., Attia F.M., El-Mowafy A.M.: Novel role of curcumin combined with bone marrow transplantation in reversing experimental diabetes: Effects on pancreatic islet regeneration, oxidative stress, and inflammatory cytokines. Eur. J. Pharmacol., 2011; 658: 41-48
  Google Scholar
• 21. El-Moselhy M.A., Taye A., Sharkawi S.S., El-Sisi S.F., Ahmed A.F.: The antihyperglycemic effect of curcumin in high fat diet fed rats. Role of TNF-α and free fatty acids. Food Chem. Toxicol., 2011; 49: 1129-1140
  Google Scholar
• 22. Ganugula R., Arora M., Jaisamut P., Wiwattanapatapee R., Jørgensen H.G., Venkatpurwar V.P., Zhou B., Rodrigues Hoffmann A., Basu R., Guo S., Majeti N.V.: Nano-curcumin safely prevents streptozotocin-induced inflammation and apoptosis in pancreatic beta cells for effective management of Type 1 diabetes mellitus. Br. J. Pharmacol., 2017; 174: 2074-2084
  Google Scholar
• 23. Grama C.N., Suryanarayana P., Patil M.A., Raghu G., Balakrishna N., Kumar M.N., Reddy G.B.: Efficacy of biodegradable curcumin nanoparticles in delaying cataract in diabetic rat model. PLoS One, 2013; 8: e78217
  Google Scholar
• 24. Grzegorczyk-Karolak I., Gołąb K., Gburek J., Wysokińska H., Matkowski A.: Inhibition of advanced glycation end-product formation and antioxidant activity by extracts and polyphenols from Scutellaria alpina L. and S. altissima L. Molecules, 2016; 21: E739
  Google Scholar
• 25. Gupta S.C., Prasad S., Kim J.H., Patchva S., Webb L.J., Priyadarsini I.K., Aggarwal B.B.: Multitargeting by curcumin as revealed by molecular interaction studies. Nat. Prod. Rep., 2011; 28: 1937-1955
  Google Scholar
• 26. Gutierres V.O., Pinheiro C.M., Assis R.P., Vendramini R.C., Pepato M.T., Brunetti I.L.: Curcumin-supplemented yoghurt improves physiological and biochemical markers of experimental diabetes. Br. J. Nutr., 2012; 108: 440-448
  Google Scholar
• 27. Hasanbašić S., Jahić A., Berbić S., Žnidarič M.T., Žerovnik E.: Inhibition of protein aggregation by several antioxidants. Oxid. Med. Cell. Longev., 2018; 2018: 8613209
  Google Scholar
• 28. Hegab Z., Gibbons S., Neyses L., Mamas M.A.: Role of advanced glycation end products in cardiovascular disease. World J. Cardiol., 2012; 4: 90-102
  Google Scholar
• 29. Jain S.K., Rains J., Croad J., Larson B., Jones K.: Curcumin supplementation lowers TNF-alpha, IL-6, IL-8, and MCP-1 secretion in high glucose-treated cultured monocytes and blood levels of TNF-alpha, IL-6, MCP-1, glucose, and glycosylated hemoglobin in diabetic rats. Antioxid. Redox Signal., 2009; 11: 241-249
  Google Scholar
• 30. Kang S.K., Cha S.H., Jeon H.G.: Curcumin-induced histone hypoacetylation enhances caspase-3-dependent glioma cell death and neurogenesis of neural progenitor cells. Stem Cells Dev., 2006; 15: 165-174
  Google Scholar
• 31. Koschinsky T., He C.J., Mitsuhashi T., Bucala R., Liu C., Buenting C., Heitmann K., Vlassara H.: Orally absorbed reactive glycation products (glycotoxins): an environmental risk factor in diabetic nephropathy. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 1997; 94: 6474-6479
  Google Scholar
• 32. Li J., Wang P., Ying J., Chen Z., Yu S.: Curcumin attenuates retinal vascular leakage by inhibiting calcium/calmodulin-dependent protein kinase II activity in streptozotocin-induced diabetes. Cell. Physiol. Biochem., 2016; 39: 1196-1208
  Google Scholar
• 33. Li Y., Zhang Y., Liu D.B., Liu H.Y., Hou W.G., Dong Y.S.: Curcumin attenuates diabetic neuropathic pain by downregulating TNF-α in a rat model. Int. J. Med. Sci., 2013; 10: 377-381
  Google Scholar
• 34. Lin J., Tang Y., Kang Q., Feng Y., Chen A.: Curcumin inhibits gene expression of receptor for advanced glycation end-products (RAGE) in hepatic stellate cells in vitro by elevating PPARγ activity and attenuating oxidative stress. Br. J. Pharmacol., 2012; 166: 2212-2227
  Google Scholar
• 35. Liu J.P., Feng L., Zhu M.M., Wang R.S., Zhang M.H., Hu S.Y., Jia X.B., Wu J.J.: The in vitro protective effects of curcumin and demethoxycurcumin in Curcuma longa extract on advanced glycation end products-induced mesangial cell apoptosis and oxidative stress. Planta Med., 2012; 78: 1757-1760
  Google Scholar
• 36. Lu M., Yin N., Liu W., Cui X., Chen S., Wang E.: Curcumin ameliorates diabetic nephropathy by suppressing NLRP3 inflammasome signaling. Biomed Res. Int., 2017; 2017: 1516985
  Google Scholar
• 37. Lv F.H., Yin H.L., He Y.Q., Wu H.M., Kong J., Chai X.Y., Zhang S.R.: Effects of curcumin on the apoptosis of cardiomyocytes and the expression of NF-κB, PPAR-γ and Bcl-2 in rats with myocardial infarction injury. Exp. Ther. Med., 2016; 12: 3877-3884
  Google Scholar
• 38. Marjaneh R.M., Rahmani F., Hassanian S.M., Rezaei N., Hashemzehi M., Bahrami A., Ariakia F., Fiuji H., Sahebkar A., Avan A., Khazaei M.: Phytosomal curcumin inhibits tumor growth in colitis-associated colorectal cancer. J. Cell. Physiol., 2018; 233: 6785-6798
  Google Scholar
• 39. Mehta H.J., Patel V., Sadikot R.T.: Curcumin and lung cancer – a review. Target. Oncol., 2014; 9: 295-310
  Google Scholar
• 40. Na L.X., Zhang Y.L., Li Y., Liu L.Y., Li R., Kong T., Sun C.H.: Curcumin improves insulin resistance in skeletal muscle of rats. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis., 2011; 21: 526-533
  Google Scholar
• 41. Negre-Salvayre A., Salvayre R., Augé N., Pamplona R., Portero-Otín M.: Hyperglycemia and glycation in diabetic complications. Antioxid. Redox Signal., 2009; 11: 3071-3109
  Google Scholar
• 42. Pan Z., Zhuang J., Ji C., Cai Z., Liao W., Huang Z.: Curcumin inhibits hepatocellular carcinoma growth by targeting VEGF expression. Oncol. Lett., 2018; 15: 4821-4826
  Google Scholar
• 43. Papatheodorou K., Banach M., Edmonds M., Papanas N., Papazoglou D.: Complications of Diabetes. J. Diabetes Res., 2015; 2015: 189525
  Google Scholar
• 44. Parsaeyan N.: Effect of curcumin supplementation on fructosamine level, blood lipids, lipid peroxidation and hepatic enzymes in type 2 diabetics. IJDO; 2015; 7: 55-61
  Google Scholar
• 45. Peeyush K.T., Gireesh G., Jobin M., Paulose C.S.: Neuroprotective role of curcumin in the cerebellum of streptozotocin-induced diabetic rats. Life Sci., 2009; 85: 704-710
  Google Scholar
• 46. Prasad S., Tyagi A.K., Aggarwal B.B.: Recent developments in delivery, bioavailability, absorption and metabolism of curcumin: the golden pigment from golden spice. Cancer Res. Treat., 2014; 46: 2-18
  Google Scholar
• 47. Putteeraj M., Lim W.L., Teoh S.L., Yahaya M.F.: Flavonoids and its neuroprotective effects on brain ischemia and neurodegenerative diseases. Curr. Drug. Targets, 2018; 19: 1710-1720
  Google Scholar
• 48. Rao C.V.: Regulation of COX and LOX by curcumin. Adv. Exp. Med. Biol., 2007; 595: 213-226
  Google Scholar
• 49. Rashid K., Sil P.C.: Curcumin enhances recovery of pancreatic islets from cellular stress induced inflammation and apoptosis in diabetic rats. Toxicol. Appl. Pharmacol., 2015; 282: 297-310
  Google Scholar
• 50. Rouse M. Younès A., Egan J.M.: Resveratrol and curcumin enhance pancreatic β-cell function by inhibiting phosphodiesterase activity. J. Endocrinol., 2014; 223: 107-117
  Google Scholar
• 51. Sadowska-Bartosz I., Adamczyk-Sowa M., Galiniak S., Mucha S., Pierzchala K., Bartosz G.: Oxidative modification of serum proteins in multiple sclerosis. Neurochem. Int., 2013; 63: 507-516
  Google Scholar
• 52. Sadowska-Bartosz I., Bartosz G.: Prevention of protein glycation by natural compounds. Molecules, 2015; 20: 3309-3334
  Google Scholar
• 53. Salahuddin P., Rabbani G., Khan R.H.: The role of advanced glycation end products in various types of neurodegenerative disease: a therapeutic approach. Cell. Mol. Biol. Lett., 2014; 19: 407-437
  Google Scholar
• 54. Scheijen J.L., Clevers E., Engelen L., Dagnelie P.C., Brouns F., Stehouwer C.D., Schalkwijk C.G.: Analysis of advanced glycation endproducts in selected food items by ultra-performance liquid chromatography tandem mass spectrometry: Presentation of a dietary AGE database. Food Chem., 2016; 190: 1145-1150
  Google Scholar
• 55. Seo K.I., Choi M.S., Jung U.J., Kim H.J., Yeo J., Jeon S.M., Lee M.K.: Effect of curcumin supplementation on blood glucose, plasma insulin, and glucose homeostasis related enzyme activities in diabetic db/db mice. Mol. Nutr. Food Res., 2008; 52: 995-1004
  Google Scholar
• 56. Sharma S., Kulkarni S.K., Agrewala J.N., Chopra K.: Curcumin attenuates thermal hyperalgesia in a diabetic mouse model of neuropathic pain. Eur. J. Pharmacol., 2006; 536: 256-261
  Google Scholar
• 57. Shen L.R., Xiao F., Yuan P., Chen Y., Gao Q.K., Parnell L.D., Meydani M., Ordovas J.M., Li D., Lai C.Q.: Curcumin-supplemented diets increase superoxide dismutase activity and mean lifespan in Drosophila. Age, 2013; 35: 1133-1142
  Google Scholar
• 58. Singh V.P., Bali A., Singh N., Jaggi A.S.: Advanced glycation end products and diabetic complications. Korean J. Physiol. Pharmacol., 2014; 18: 1-14
  Google Scholar
• 59. Sowndhar Rajan B., Manivasagam S., Dhanusu S., Chandrasekar N., Krishna K., Kalaiarasu L.P., Babu A.A., Vellaichamy E.: Diet with high content of advanced glycation end products induces systemic inflammation and weight gain in experimental mice: Protective role of curcumin and gallic acid. Food Chem. Toxicol., 2018; 114: 237-245
  Google Scholar
• 60. Suryanarayana P., Saraswat M., Mrudula T., Krishna T.P., Krishnaswamy K., Reddy G.B.: Curcumin and turmeric delay streptozotocin-induced diabetic cataract in rats. Invest. Ophthalmol. Vis. Sci., 2005; 46: 2092-2099
  Google Scholar
• 61. Szkudlarek A., Sułkowska A., Maciążek-Jurczyk M., Chudzik M., Równicka-Zubik J.: Effects of non-enzymatic glycation in human serum albumin. Spectroscopic analysis. Spectrochim. Acta A. Mol. Biomol. Spectrosc., 2016; 152: 645-653
  Google Scholar
• 62. Tang Y., Chen A.: Curcumin eliminates the effect of advanced glycation end-products (AGEs) on the divergent regulation of gene expression of receptors of AGEs by interrupting leptin signaling. Lab. Invest., 2014; 94: 503-516
  Google Scholar
• 63. Tayyem R.F., Heath D.D., Al-Delaimy W.K., Rock C.L.: Curcumin content of turmeric and curry powders. Nutr. Cancer, 2006; 55: 126-131
  Google Scholar
• 64. Tejada S., Manayi A., Daglia M., Nabavi S.F., Sureda A., Hajheydari Z., Gortzi O., Pazoki-Toroudi H., Nabavi S.M.: Wound healing effects of curcumin: A review. Curr. Pharm. Biotechnol., 2016; 17: 1002-1007
  Google Scholar
• 65. Vistoli G., De Maddis D., Cipak A., Zarkovic N., Carini M., Aldini G.: Advanced glycoxidation and lipoxidation end products (AGEs and ALEs): an overview of their mechanisms of formation. Free Radic. Res., 2013; 47, Suppl. 1: 3-27
  Google Scholar
• 66. Wei Y., Gao J., Qin L., Xu Y., Shi H., Qu L., Liu Y., Xu T., Liu T.: Curcumin suppresses AGEs induced apoptosis in tubular epithelial cells via protective autophagy. Exp. Ther. Med., 2017; 14: 6052-6058
  Google Scholar
• 67. Yamagishi S., Fukami K., Matsui T.: Evaluation of tissue accumulation levels of advanced glycation end products by skin autofluorescence: A novel marker of vascular complications in high-risk patients for cardiovascular disease. Int. J. Cardiol., 2015; 185: 263-268
  Google Scholar
• 68. Yang F., Yu J., Ke F., Lan M., Li D., Tan K., Ling J., Wang Y., Wu K., Li D.: Curcumin alleviates diabetic retinopathy in experimental diabetic rats. Ophthalmic. Res., 2018; 60: 43-54
  Google Scholar
• 69. Younus H., Anwar S.: Prevention of non-enzymatic glycosylation (glycation): Implication in the treatment of diabetic complication. Int. J. Health Sci., 2016; 10: 261-277
  Google Scholar
• 70. Zhang Z., Leong D., Xu L., He Z., Wang A., Navati M., Kim S.J., Hirsh D.M., Hardin J.A., Cobelli N.J., Friedman J.M., Sun H.B.: Curcumin slows osteoarthritis progression and relieves osteoarthritis-associated pain symptoms in a post-traumatic osteoarthritis mouse model. Arthritis Res. Ther., 2016; 18: 128
  Google Scholar
• 71. Zhao W.C., Zhang B., Liao M.J., Zhang W.X., He W.Y., Wang H.B., Yang C.X.: Curcumin ameliorated diabetic neuropathy partially by inhibition of NADPH oxidase mediating oxidative stress in the spinal cord. Neurosci. Lett., 2014; 560: 81-85
  Google Scholar

Pełna treść artykułu