Streszczenie

Adenozyna jest endogennym nukleozydem purynowym odgrywającym ważną rolę w wielu procesach biochemicznych organizmu. Działa na wiele układów, takich jak sercowo-naczy­niowy, moczowo-płciowy, immunologiczny, nerwowy czy oddechowy, poprzez wiązanie się z receptorami adenozyny: A₁, A_2A, A_2B i A₃. Adenozyna znalazła zastosowanie jako lek przeciw­arytmiczny w napadowym częstoskurczu nadkomorowym, jednak z powodu jej krótkiego czasu półtrwania we krwi istnieją ograniczenia w stosowaniu tego nukleozydu. W celu poprawy jego właściwości farmakokinetycznych zsyntetyzowano i przebadano wiele analogów i koniugatów adenozyny. Niektóre z nich zostały zarejestrowane jako leki, a inne znajdują się w trakcie badań klinicznych. Otrzymane związki wykazują działanie nie tylko przeciwarytmiczne, przeciwbólo­we, przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne czy przeciwnowotworowe, ale również wpływają na przebieg wielu chorób o podłożu immunologicznym, takich jak zapalenie stawów, zapalenie nerek, zapalenie błony naczyniowej oka czy szoku wywołanego endotoksynami. W artykule omówiono analogi i koniugaty adenozyny o potencjalnych właściwościach biologicznych, w tym przeciwwirusowych i przeciwnowotworowych.

Słowa kluczowe:adenozyna • analogi adenozyny • koniugaty adenozyny • aktywność biologiczna • nukleozydy purynowe

Summary

Adenosine is an endogenous purine nucleoside that plays an important role in many bioche­mical processes. It acts through the four types of adenosine receptors: A₁, A_2A, A_2B, A₃ which are located i.a. in the immune, nervous, circulatory, respiratory or urinary system. Adenosine is used as an antiarrhythmic agent in the treatment of paroxysmal supraventricular tachycardia. However, due to a very short blood half-time other clinical applications are limited. In order to overcome this obstacle many analogues and conjugates of adenosine with better pharma­cokinetic properties have been synthesized. Some of them have been successfully registered as drugs, but there is still a big number of adenosine analogues in clinical trials or preclinical studies. Synthesized compounds demonstrate not only antiarrhytmic, antinociceptive, anti­dibetic, antiphlogistic or antiviral actions but also influence the course of immune diseases, such as rheumatoid arthritis, nephritis, uveitis or endotoxin shock. This article is focused on novel adenosine analogues and conjugates with potential biological properties.

Key words:adenosine • adenosine analogues • adenosine conjugates • biological activity • purine nucleosides

Wykaz skrótów:

ADA – deaminaza adenozynowa; Adap – pochodne adenozyno-1,3-diazafenoksazyny; Ado – ade­nozyna; ADP – adenozyno-5′-difosforan; AIF – czynnik indukujący apoptozę (apoptosis inducing factor); ATP – adenozyno-5′-trifosforan; AMP – adenozyno-5′-monofosforan; Ap₅A – pięciofosforan diadenozyny; dAMP – 2′-deoksyadenozyno-5′-monofosforan; cADPR – cykliczne adenozyno-5′-difos­foranorybozo analogi; 2-CdA – kladrybina, 2-chloro-2′-deoksyadenozyna; dCF – pentostatyna, 2′-de­oksykoformycyna; CGS 21680 – 2-p-(2-karbonyloetylo)fenetyloamino-5′-N-etylokarboksamidoade­nozyna; CPA – N⁶-cyklopentyloadenozyna; dAdo – 2′-deoksyadenozyna; dATP – 2′-deoksyadenozyno trifosforan; DNA – kwas 2′-deoksyrybonukleinowy; DP – dipirydamol; GC/MS-SIM – chromatografia gazowa połączona ze spektrometrią masową w trybie selektywnego monitorowania jonów; GPCR – receptory sprzężone z białkami G (G protein-coupled receptors); HCV – wirus zapalenia wątroby typu C; ENT – równowagowe transportery nukleozydów (equilibrative nucleoside transporters); hENT – ludzkie równowagowe transportery nukleozydów (human equilibrative nucleoside transporter); HIV – ludzki wirus niedoboru odpornościowego (human immunodeficiency virus); HPLC – wysoko­sprawna chromatografia cieczowa; IB-MECA – N⁶–(3-jodobenzylo)adenozyno-5′-N-metylouronamid; IL10 – interleukina 10; Jurkat – ludzka linia nowotworowa powstała z komórek limfoblastoidalnych T; JTC – komórki limfocytów T linii Jurkat (Jurkat T cells); NBMPR – nitrobenzylomerkaptopuryna; NBTI – nitrobenzylotioinozyna; pnp-TMP – ester p-nitrofenylowy 5′-monofosforanu tymidyny; NPP – pirofosfataza/fosfodiesteraza nukleotydowa (nucleotide pyrophosphatase/ phosphodiesterase); NTPDaza – fosfohydrolaza di- i trifosfonukleozydów (nucleotide triphosphate diphosphohydrolase); 8MDP-fluor – 2-dietanoloamino-4,8-diheptametyleneimino-2-(N-amino-etylo-N-etanoloamino)-6-(N ,N-dietanoloamino)pirymido[5,4-d]pirymidino-fluoresceiny; 8-okso-dG – 8-okso-2′-deoksyguanozy­na; PGE2 – prostaglandyna E2; PNA – analogi nukleozydów purynowych; RA – receptory adenozyny; RNA – kwas rybonukleinowy; ROCK – Rho-kinaza; RSV – syncytialny wirus oddechowy (human respiratory syncytial virus); SAENTA – 5′-S-(2-aminoetylo)-6-N-(4-nitrobenzylo)-5′-tioadenozyna; SUH – homogenat jaj jeżowca (sea urchin egg homogenate); TIL – limfocyty T naciekające nowotwór (tumor-infiltrating lymphocytes).

Wprowadzenie

Adenozyna (1) jest endogennym nukleozydem purynowym zbudowanym z reszty adeniny i rybozy połączonych wią­zaniem b-N9-glikozydowym (ryc. 1). Odgrywa ważną rolę w ludzkim organizmie wpływając na wiele procesów bio­chemicznych, np. transport energii (ATP i ADP), przekazy­wanie informacji genetycznej (składnik RNA), jako neuro­przekaźnik hamujący w ośrodkowym układzie nerwowym, a także uczestniczy w reakcjach metylacji jako S-adenozy­lometionina [37]. Przyłączenie grupy fosforanowej do ADP oraz jej odłączenie od powstałej cząsteczki ATP stanowi ważny układ w reakcjach fosforylacji katalizowanych en­zymatycznie. ADP może być dalej hydrolizowany do AMP i nieorganicznego fosforanu z uwolnieniem energii.

Ryc. 1. Przykłady analogów adenozyny

Adenozyna działa na wiele układów, takich jak naczynio­wo-sercowy, moczowo-płciowy, immunologiczny, nerwowy czy oddechowy, poprzez wiązanie się z receptorami ade­nozyny: A₁, A_2A, A_2B i A₃ zlokalizowanymi na powierzchni komórek [20,42,43]. Receptory adenozyny (RA) należą do największej i najbardziej zróżnicowanej rodziny recepto­rów, tzw. receptorów sprzężonych z białkami G (GPCR) od­powiedzialnych za przekazywanie sygnałów do wnętrza komórki. Uczestniczą one w przekazywaniu informacji przez zewnątrzkomórkowe cząsteczki sygnałowe: hormo­ny, przekaźniki neuronalne, białka, peptydy, aminy, lipidy, nukleotydy czy pochodne aminokwasów i kwasów tłusz­czowych [49]. W odpowiedzi na związanie adenozyny re­ceptory te kontrolują odczuwanie bólu, regulują przepływ krwi przez mózg, wpływają na sen, a także na funkcje odde­chowe. Ważnym aspektem działania adenozyny jest wpływ na układ odpornościowy nie tylko stymulująco, ale również immunosupresyjnie. Metabolizm zewnątrzkomórkowych nukleotydów jest ważnym elementem regulacji aktywno­ści układu odpornościowego. ATP na zewnątrz komórki ma silne właściwości immunoregulacyjne. Opisane bada­nia udowodniły, że komórki T_reg rozkładają ATP dzięki eks­presji na swojej powierzchni enzymów: 1-hydrolazy tri­fosforano nukleotydów (CD39) oraz ekto-5′-nukleotydazy (CD73). Pierwszy z tych enzymów rozkłada ATP do AMP i adenozyny, a drugi do adenozyny. Oba produkty, a przede wszystkim adenozyna, są zdolne do niezwykle silnego za­hamowania odpowiedzi odpornościowej poprzez działanie na typ 1 A_2A receptora adenozyny, który występuje na po­wierzchni aktywowanych limfocytów efektorowych i pa­mięci [4,10]. Adenozyna przez działanie na receptory A_2A i A_2B zapobiega także prezentacji antygenów przez komórki dendrytyczne hamując ich dojrzewanie [3]. Badanie mole­kularnych mechanizmów regulacji biosyntezy, np. recep­tora A_2A, ma duże znaczenie w poznaniu funkcjonowania mózgu, mechanizmów powstawania różnorodnych scho­rzeń neurologicznych oraz w leczeniu choroby Parkinso­na [15]. Z kolei receptor A₃ okazał się obiecującym celem molekularnym do rozwoju nowych terapeutycznych czyn­ników przeciwnowotworowych i przeciwzapalnych oraz stosowanych w leczeniu astmy, niedokrwieniu czy jaskrze [21]. Adenozyna działa także przeciwbólowo w nocycepcji (proces rozpoznawania uszkodzenia tkanek wywołanego przez bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne; in­formacja o uszkodzeniu jest przekazywana do ośrodkowego układu nerwowego) i łagodzi objawy bólu neuropatycznego przy uszkodzeniu nerwu u gryzoni. U ludzi wykazano, że adenozyna podana dożylnie działa przeciwbólowo w bólu pooperacyjnym i neuropatycznym [28].

W pracy zwrócono uwagę na niedawno opisane analogi i koniugaty adenozyny o potencjalnych właściwościach farmakologicznych.

Analogi adenozyny

Wiele związków działających na RA i będących analoga­mi adenozyny zostało zakwalifikowanych do badań kli­nicznych. Agonista RA A1, tecadenoson (2), znajduje się w III fazie badań klinicznych w zapobieganiu napadowego częstoskurczu nadkomorowego i II fazie badań w lecze­niu migotania przedsionków [5]. Agonista receptora A3, Cl-IB-MECA (3), którego działanie wykazano na zwierzę­cych modelach reumatoidalnego zapalenia stawów oraz innych autoimmunologicznych dolegliwościach, znajduje się w II fazie badań klinicznych. Agonistą tego receptora jest także ZR 1121 (4) o podobnej aktywności, ale około 100 razy większej selektywności w stosunku do recepto­rów A₃/A₁ (ryc. 1) [55]. Innymi obiecującymi analogami adenozyny o potencjalnym zastosowaniu w lecznictwie są związki 5-7, badane w kierunku leczeniu toksoplazmozy (5), śpiączki afrykańskiej (MDL73811, 6) czy wirusowego zapalenia wątroby typu C (7) (ryc. 1) [43].

Jednym z zagrożeń epidemiologicznych ostatnich lat jest wirusowe zapalenie wątroby typu C. Duża zmienność wi­rusa utrudnia pracę nad szczepionką, a stosowane leki nie są wystarczająco skuteczne. W leczeniu podawany jest natywny interferon alfa (powstały w wyniku stymulacji ludzkich leukocytów), rekombinowany (otrzymany me­todami inżynierii genetycznej) i pegylowany (połączony z glikolem polietylenowym, zmniejszając jego wydalanie przez nerki) oraz rybawiryna, lek przeciwwirusowy stoso­wany z interferonem [13]. W ostatnich latach prowadzone są intensywne badania nad opracowaniem nowych leków przeciw zakażeniu HCV.

W badaniach klinicznych znajduje się m.in. analog ury­dyny PSI7977 (8) rozważany jako nukleozydowy inhibitor II generacji oraz 3′,5′-cykliczny fosforan PSI-938 (9) o du­żej aktywności anty-HCV (ryc. 2) [46,54]. Gadthula i wsp. otrzymali pochodną cyklopropylo-spirokarbocykliczną adenozyny (10) (ryc. 2) wykazującą znaczącą aktywność przeciw HCV [12].

Ryc. 2. Analogi adenozyny o aktywności przeciw HCV

Stwierdzono, że 2′-b-C-(hydroksymetylo)adenozyna (11) (ryc. 3) wykazuje dużą aktywność anty-HCV. Zastąpienie grupy hydroksylowej innym podstawnikiem nie miało wpływu na aktywność 2′-b-C-metyloadenozyny (12) [52]. Otrzymano także 3′-C-(hydroksymetylo)-podstawione nu­kleozydy, badania są w toku [34]. Zsyntetyzowano wiele nukleozydowych analogów z podstawnikiem C-(hydroksy­metylowym) o potencjalnej antywirusowej aktywności, np. Chavain i Herdewijn otrzymali 2′-deoksy-2′-a-C-(hydrok­symetylo)adenozynę (13) (ryc. 3), którą testowali przeciw HCV, HIV i RSV jednak bez znaczącego sukcesu [7].

Ryc. 3. Analogi adenozyny o potencjalnej aktywności przeciwwirusowej

Wiązania β-N-glikozydowe w nukleozydach i nukleotydach mogą występować w dwóch konformacjach, syn i anty. W naturalnych nukleozydach dominuje konformacja anty, ponieważ syn jest niekorzystna energetycznie. Lee i wsp. opisali analogi adenozyny 14a i 14b (ryc. 4) jako poten­cjalne ligandy receptora A₃ [26]. Nie wykazały one jednak znaczącego powinowactwa do receptora A₃ wskazując, że powstanie zbyt wielu konformacji spowodowanych swo­bodną rotacją indukuje niekorzystne interakcje z miejscami wiązania z receptorem.

Ryc. 4. Struktura potencjalnych ligandów receptora A3

Eliahu i wsp. zaprojektowali diadenozyno-polifosfono­we analogi 15a-d jako potencjalne inhibitory NPP (ryc. 5) [11]. Aktywność tych enzymów wpływa na regulację mineralizacji kości, różnicowanie komórek, a ekspresja NPP3 związana jest z powstawaniem nowotworu i jego przerzutami. Pochodne 15e opisano wcześniej, zawie­rają one fosfonową i/lub boranofosfonową grupę i/lub w pozycji 2′-H zamiast grupy 2′-OH. W porównaniu do ATP nie były one hydrolizowane przez ludzkie NTPDa­zyl, -2, -3 i -8 (< 5% hydrolizy) oraz przez ekto-5′-nu­kleotydazę, w małym stopniu ulegały hydrolizie przez NPP1 i 3 (=< 13%) [31]. Nie wpływały też na aktywność NTPD-azy1 i -8, a 15a i 15b nie hamowały ekto-5′-nu­kleotydazy. Otrzymane analogi znacząco redukowały poziom hydrolizy pnp-TMP, swoistego substratu NPP, zarówno komórek linii mięsaka kościopochodnego jak i raka okrężnicy. Związek 15b jest pierwszym opisanym swoistym inhibitorem NPP i może mieć potencjalne za­stosowanie w opracowaniu terapii nowotworów, prze­rzutów czy artretyzmu.

Ryc. 5. Struktura potencjalnych inhibitorów NPP

Cappellacci i wsp. otrzymali serię N⁶-aminopuryno-9- β-D-rybonukleotydów i rybozomodyfikowanych 3′-C­-metylo analogów podstawionych w pozycji N6 grupami: hydroksylową, metoksylową, aminową oraz w pozycji C2(N⁶) (ryc. 6), które były testowane na liniach komór­kowych ludzkiej białaczki, nowotworu macicy, jelita oraz piersi [6]. N⁶-hydrazyno-9-β-D-rybofuranozylopuryna (16e) wykazała najlepszą antyproliferacyjną aktyw­ność w niewielkich mikromolarnych lub submikromo­larnych stężeniach na wszystkich testowanych liniach. Wykazano, że aktywność tego nukleozydu jest częścio­wo związana z hamowaniem reduktazy rybonukleoty­dowej. Modyfikacja pozycji C2 lub 3′-C – metylowanie w N⁶ podstawionych analogach adenozyny prowadzi do obniżenia, a nawet utraty aktywności.

Ryc. 6. Pochodne N⁶-aminopuryno-9-β-D-rybonukleotydów o badanej aktywności antyproliferacyjnej

Ottria i wsp. opisali aktywność cytotoksyczną in vitro ana­logów N⁶-alkilo-adenozyny (19a-n) (ryc. 7) [32]. Związki te są pochodnymi znanej cytokininy izopentenyloadenozy­ny (19o) występującej nie tylko w roślinach, ale również w komórkach zwierzęcych. Badano ich antyproliferacyjną aktywność na komórkach nowotworowych T24 pęcherza. Okazało się, że niektóre z nich wykazują antyproliferacyj­ną aktywność, ale nie wpływają na inwazję komórek i ak­tywność metaloproteaz macierzy zewnątrzkomórkowej. Proteoliza składników macierzy zewnątrzkomórkowej jest ważnym procesem zachodzącym w czasie inwazji nowo­tworu na otaczającą tkankę i w procesie przerzutów. Odno­sząc się do wyników badań zasugerowano, że mechanizm działania pochodnych izopentyloadenozyny jest związany z wpływem na proces replikacji DNA.

Ryc. 7. Analogi N6-alkiloadenozyny o badanej aktywności cytotoksycznej

Poszukując nowych potencjalnych leków przeciwwiruso­wych i przeciwnowotworowych opisano nukleozydowe analogi, w których modyfikowano strukturę cukru [19]. Yu i Carlsen otrzymali benzoilowe analogi adenozyny za­wierające pierścień 1,4-dioksanowy (20 i 21) (ryc. 8) oraz zsyntetyzowali odpowiednie uracylo-adeninowe dinukle­otydy (22) [53].

Ryc. 8. Nukleozydowe analogi o zmodyfikowanej strukturze cukru

Cykliczne adenozyno-5′-difosforanorybozo analogi (cADPR) (23a-h) (ryc. 9) badano na aktywność uwalniania jonów wapnia Ca²⁺ w testach SUH i JTC [30]. cADPR indukuje uwalnianie jonów Ca²⁺, które uczestniczą w wielu ważnych procesach, m.in. sekrecji insuliny, migracji komórek, regu­lacji cyklu komórkowego czy przekazywaniu sygnału przez tlenek azotu [50]. Badania wykazały, że aktywność analo­gów cADPR zależy ściśle od konformacji rybozy. Związki o konformacji C2’endo/syn wykazują agonistyczną lub anta­gonistyczną aktywność, a związki w konformacji C3’endo są nieaktywne bądź wykazują cechy słabych agonistów. Zasada ta odnosi się jedynie do SUH.

Ryc. 9. Struktura cyklicznych pochodnych adenozyny

W chorobach nowotworowych proces transformacji no­wotworowej komórki związany jest z działaniem czyn­ników wywołujących mutacje. Jedną z bezpośrednich przyczyn powstawania mutacji jest 8-okso-2′-deoksygu­anozyna (8-okso-dG) powstająca w DNA pod wpływem czynników oksydacyjnych (rodnik hydroksylowy, tlen singletowy czy wzbudzone fotouczulacze). W wielu pra­cach przedstawiono podwyższone stężenie 8-okso-dG w DNA różnych komórek nowotworowych [17,24]. 8-Okso­-dG jest najczęściej używanym markerem uszkodzeń oksydacyjnych DNA, oznaczanym zarówno w DNA jak i w moczu, z którym jest wydalana z ustroju jako produkt naprawy DNA. Do oznaczania śladowych ilości 8-okso­-dG w preparatach DNA stosuje się HPLC oraz GC/MS­-SIM, rzadziej do detekcji 8-oksyguaniny w DNA stosu­je się techniki immunologiczne [14,40,44]. Opracowano również pośrednie metody oznaczania ilości 8-oksogu­aniny w DNA z użyciem Fapy-DNA glikozydazy; opisano wykrywanie 8-okso-dG metodą fluorescencyjną [9,51]. Selektywna detekcja 8-okso-dG w DNA bez chemicznej czy enzymatycznej ingerencji jest cennym narzędziem w badaniach genetycznych. Taniguchi i wsp. zaprojekto­wali i zsyntetyzowali nienaturalne nukleozydowe analogi, pochodne adenozyno-1,3-diazafenoksazyny (Adap) (28) (ryc. 10) w celu selektywnego rozpoznawania 8-okso-dG w DNA [48]. Badania te wykazały, że Adap ma duże selek­tywnie stabilizujące działanie w dupleksie zawierającym parę zasad Adap-8-okso-dG. Dlatego fluorescencyjne wła­ściwości Adap mogą być wykorzystane do selektywnej identyfikacji 8-okso-dG w dupleksie DNA. Przedstawiono chemiczną syntezę oligonukleotydów Adap-8-okso-dG z użyciem automatycznego syntetyzatora DNA. Jest to pierwsze doniesienie opisujące nienaturalne nukleozydy o dużej selektywności w stosunku do 8-okso-dG w DNA.

Ryc. 10. Synteza ODN z Adap [51]

Nukleozydy i ich analogi przemieszczają się przez błony plazmatyczne dzięki specyficznym białkom, tzw. transpor­terom nukleozydowym. Możemy wyróżnić transport bier­ny nośnikowy (sodium-independent equilibrative nucleosi­de transport) albo transport Na+-zależny drogą aktywnego symportu z jonami sodu (sodium-dependent concentrati­ve nucleoside transport) [35]. Transportery Na⁺-niezależ­ne przemieszczają nukleozydy przez błonę komórkową w obu kierunkach na zasadzie dyfuzji zgodnie z gradientem stężeń. Zidentyfikowano cztery transportery należące do systemu Na⁺-niezależnego: ENT1, ENT2, ENT3 oraz ENT4.

Transportery ENT1 i ENT3 zostały zaliczone do systemu es (equilibrative-sensitive) na podstawie wrażliwości na NBTI i ich selektywności substratowej. Natomiast ENT2, który nie jest hamowany przez ten inhibitor, należy do systemu ei (equilibrative-insensitive) [35]. Wszystkie izoformy trans­portują adenozynę wykazując znaczne różnice w transpor­cie innych nukleozydów. Transportery ENT ulegają potran­slacyjnej modyfikacji przez glikozylację. hENT1 ma jedno miejsce glikozylacji, natomiast hENT2 dwa. Brak glikozy­lacji zmienia wrażliwość transportera hENT1 na inhibicję przez NBTI i związki rozszerzające naczynia wieńcowe, np. dipirydamol, dilazep. W przypadku hENT2 N-glikozylacja nie ma wpływu na kinetykę transportu nukleozydów, ale jest niezbędna do właściwego umieszczenia tego białka w błonie plazmatycznej [35].

Lin i Buolamwini zaprojektowali, zsyntetyzowali i prze­badali koniugaty 8MDP-fluor (29) (ryc. 11) jako nowe flu­orescencyjne sondy równowagowych transporterów nu­kleozydów do monitorowania inhibicji ENT1 i ENT2 [27]. Zdolność wiązania 8MDP-fluor (29) przez ETN1 i ENT2 tego inhibitora wynosi odpowiednio Ki 52,1 nM i 285 nM (Ki = wartość stałej inhibicji). Koniugaty 8MDP-fluor z powodzeniem mogą być użyte jako sondy w analizie cy­tometrycznej dla ENT1 w porównaniu do 5-(SAENTA)-X8­-fluoresceina (SAENTA-fluor, SF) (30) oraz NBMPR (31). Wcześniej autorzy zsyntetyzowali serię analogów dipi­rydamoli (DP, 32) i na podstawie analizy struktura-ak­tywność wyselekcjonowali związek 33 (8MDP) (ryc. 11), dla którego Ki wynosiła odpowiednio 14,5 nM i 308 nM przeciw hENT1 i hENT2 [27]. Związki te (8MDP-fluor, 29) są pierwszą fluorescencyjną sondą na bazie dipirydamolu dla ENT1, a możliwe, że również dla ENT2.

Ryc. 11. Struktura związków używanych do monitorowania inhibicji ENT1 lub ENT2

Hofer i wsp. opisali rolę agonistów receptorów adenozy­ny w regulowaniu hemopoezy [16]. Porównano trzy syn­tetyczne analogi adenozyny: CPA, CGS 21680 i IB-MECA. Okazało się, że stymulacyjne efekty hemopoezy IB-MECA, selektywnego agonisty receptora adenozyny A3, suge­rują możliwość zastosowania go w klinicznej praktyce hematologicznej jako sposób farmakologicznego trakto­wania mielosupresji (zmniejszenia liczby komórek szpiku kostnego) o różnej etiologii. Obecne badania wskazują na możliwość terapeutycznego zastosowania IB-MECA nie tylko w mielosupresji, ale wykazuje on również dzia­łanie przeciwnowotworowe, kardioprotekcyjne, neuro­protekcyjne i przeciwzapalne. Związek ten znajduje się w II fazie badań klinicznych reumatoidalnego zapalenia stawów [45].

Analogi nukleozydów purynowych (PNA), np. fludara­bina (34), kladrybina (2-chloro-2′-deoksyadenozyna, 2-CdA, 35) czy pentostatyna (2′-deoksykoformycyna, dCF, 36) (ryc. 12) są stosowane w leczeniu chorych z nowotworami układu krwiotwórczego [25]. Johnston opisał mechanizm działania pentostatyny i kladrybiny na białaczkę włochatokomórkową (hairy cell leukemia), która charakteryzuje się splenomegalią, pancytopenią i reaktywnym włóknieniem szpiku [24]. Mechanizm działania tych leków nie jest jeszcze dokładnie poznany i na ten temat wysuwane są różne hipotezy. Wiadomo, że w komórkach proliferujących, cytotoksyczność PNA związana jest głównie z zahamowaniem syntezy deok­synukleotydów, podstawowych w procesie replikacji i naprawy DNA. PNA są inhibitorami ludzkich polimeraz DNA zaburzając przekazywanie informacji genetycznej. Zaburzenia równowagi deoksynukleotydów powodują aktywację endonukleaz i powstawanie dwuniciowych pęknięć DNA prowadząc do apoptozy, która przebiega w sposób mitochondrialny i jest aktywowana przez białko p53 oraz białka z rodziny bcl-2. Należy również brać pod uwagę mechanizm oparty na indukcji apop­tozy niezależnej od kaspaz, z udziałem czynnika mito­chondrialnego AIF [41,42]. dCF jest silnym inhibitorem ADA i po jego podaniu stwierdzono kumulację dAdo i Ado w plazmie. dAdo jest fosforylowany przez kinazę deoksycytydyny w limfocytach do dAMP, który następ­nie jest przekształcany do dATP. Natomiast 2-CdA jest odporna na degradację przez ADA i kumulowana jest w limfocytach jako CdATP. Oba dATP i CdATP prowadzą do pęknięć (uszkodzeń) DNA w limfocytach, czego rezulta­tem jest aktywacja białka p53, uwalnianie cytochromu c z mitochondrii i apoptoza. U niektórych pacjentów z mutacją białka p53 indukcja nekrozy przez aktywację polimerazy poly(ADPryboza) może odgrywać ważną rolę w aktywności tych analogów.

Ryc. 12. Struktura fludarabiny 34, kladrybiny 35, pentostatyny 36 oraz klofarabiny 37

Coombs i wsp. opisali analogi adenozyny jako potencjalne modyfikatory zapobiegające i/lub leczące infekcje w wy­niku modulowaniu funkcji receptorów Toll-podobnych, ich podstawowych mechanizmów i translacji oportuni­stycznych [38].

Su badał odczulenie receptorów i hamowanie efektów supresyjnych prostaglandyny E2 (PGE2) i adenozyny na aktywność cytotoksyczną limfocytów T, naciekających nowotwór (tumor-infiltrating lymphocytes, TIL) wobec komórek ludzkiego czerniaka [47]. W badaniach wyko­rzystano pochodną adenozyny, 2-chloroadenozynę, ze względu na jej odporność na działanie ADA. Indukowanie oporności TIL na supresyjne działanie PGE2 i adenozyny w nowotworowych komórkach jest obecnie nową strate­gią adoptywnej immunoterapii.

Jednym z analogów purynowych jest klofarabina sto­sowana w leczeniu nawrotowej ostrej białaczki limfo­blastycznej. Po dotarciu do komórek docelowych ulega ona sekwencyjnej fosforylacji za pośrednictwem ki­naz wewnątrzkomórkowych do mono- i difosforanów oraz aktywnego 5′-trifosforanu. Klofarabina wykazuje duże powinowactwo do kinazy deoksycytydynowej oraz większą oporność na rozkład w komórce przez deami­nazę adenozynową i mniejszą podatność na rozpad fos­forolityczny. Powinowactwo klofarabiny trifosforanu do polimerazy DNAα i reduktazy rybonukleotydowej jest podobne lub większe niż 2′-deoksyadenozyno tri­fosforanu. Aye i Stubbe opisali klofarabiny 5′-di i tri­fosforan (37) (ryc. 12) hamujący ludzką reduktazę ry­bonukleotydową poprzez zmianę jej czwartorzędowej struktury [1]. Jest to pierwszy przykład heksameryzacji alfa indukowanej przez analog difosforanu nukleozy­du, który odwracalnie wiąże się do aktywnej strony enzymu.

Koniugaty adenozyny

Ważnym uzupełnieniem stosowanych chemioterapeuty­ków są połączenia oparte na makrocząsteczkach. Świad­czy o tym kilka dostępnych na rynku koniugatów nośnik­-białko oraz rosnąca liczba znajdujących się w badaniach klinicznych koniugatów nośnik-lek. W ten nurt badań wpisuje się również synteza koniugatów adenozyny, które stanowią nowy kierunek w poszukiwaniu leków o wzmoc­nionym działaniu.

W celu uzyskania związku o wzmocnionym działaniu kardioprotekcyjnym w stanach niedokrwiennych serca otrzymano koniugat zbudowany z agonisty receptora ade­nozyny A3 (pochodnej IB-MECA) i receptora A1 (pochod­nej ADAC) (ryc. 13) [22]. Dwie pochodne zostały połączo­ne poprzez grupę tiomocznikowi, a powstały podwójny agonista aktywował jednocześnie receptory A₁ oraz A₃ wywołując silny efekt kardioprotekcyjny. Zastosowano zakres stężeń, przy którym reagowały tylko miocyty z oboma typami receptorów. Wyniki badań wskazują, że koniugat działa synergistycznie.

Ryc. 13. Przykłady koniugatów adenozyny

Kinazy proteinowe wpływają m.in. na regulację dynamiki cytoszkieletu aktynowego, Rho-kinazę (ROCK) powodu­jąc formowanie się włókien aktyny. Nadmierna aktywa­cja ROCK skutkuje wzrostem ciśnienia oraz zaburzenia­mi sercowo-naczyniowymi. Możliwość hamowania kinaz proteinowych ma nowy inhibitor, koniugat adenozyny z oligoargininą ARC-341 (39) (ryc. 13) [39]. Oddziałuje on jednocześnie z miejscem wiązania ATP oraz substratu ki­nazy. ARC-341 skutecznie hamował ROCK, nie wykazywał cytotoksyczności i wstrzymywał zmiany w organizacji cytoszkieletu aktynowego.

Połączenie pochodnej adenozyny z pochodną fentanylu dało związek o właściwościach antagonistycznych w sto­sunku do receptorów adenozyny A₁ oraz opioidowego m (40) (ryc. 13) [29]. Powinowactwo do receptorów było nie­wielkie, ale wystarczające do wywołania efektu biologicz­nego w rozsądnych dawkach. Koniugat ten może znaleźć zastosowanie w zapobieganiu obniżenia ciśnienia krwi w czasie szoku septycznego, a także w terapii związanej z odstawieniem narkotyków.

Inhibitory dehydrogenazy monofosforanu inozyny mają zastosowanie m.in. jako leki immunosupresyjne oraz potencjalne związki przeciwnowotworowe [8,36]. Chen i wsp. opisali koniugat powstały z połączenia adenozyny z pochodną alkoholu mykofenolowego łącznikiem bisfos­foranowym (41) (ryc. 13) [8]. Naśladuje on budową dinu­kleotyd nikotynamidoadeninowy, ale nie ma zdolności do przenoszenia wodoru. Oprócz właściwości immunosu­presyjnych był badany jako potencjalny czynnik przeciw ludzkiej białaczce [33].

Połączenia pochodnych adenozyny z klasterem boru zo­stały zaproponowane jako potencjalne modulatory aktyw­ności neutrofilii [2]. Adenozyna modyfikowana w pozycji 2′-C oraz N⁶ para-karboranowym klasterem (C2B10H11) efektywnie hamowała wytwarzanie reaktywnych form tlenu przez aktywowane neutrofile. Wybrane koniugaty wykazywały duże powinowactwo do receptora A_2A i mogą być rozważane jako nowy rodzaj związków w badaniach aktywności przeciwzapalnej.

Ze względu na duże zapotrzebowanie na nowe leki prze­ciwko HCV, oprócz wcześniej wspomnianych w pracy analogów adenozyny, zsyntetyzowano koniugaty ade­nozyny z kumaryną [18]. Cząsteczka kumaryny modyfi­kowana różnymi podstawnikami została przyłączona do rybofuranozydu puryny w pozycji C8- poprzez łącznik -SCH₂-. Siedem spośród 26 otrzymanych koniugatów hamowało replikację subgenomowego replikonu HCV w linii komórkowej Huh 5-2. Najlepsze rezultaty uzyskano dla związków 42-44 (ryc. 14), których EC₅₀ odnoszące się do hamowania replikacji HCV wynosiły odpowiednio 6,6, 5,5 oraz 5,9 µM..

Ryc. 14. Struktura koniugatów pochodnych adenozyny z kumaryną

Podsumowanie

Modyfikacje struktury adenozyny oraz jej połączenia z in­nymi cząsteczkami pozwoliło otrzymać związki o intere­sujących właściwościach farmakologicznych. Wiele z nich znalazło się w badaniach klinicznych, np. tecadenoson (2), Cl-IB-MECA (3) czy PSI7977 (8) [5] . Pochodne adenozyny wykazują działanie przeciwwirusowe, stanowią nowy kie­runek w leczeniu HCV [46,54]. Jako inhibitory enzymów NPP badane są diadenozyno-polifosfonowe analogi (15a-d), a kinaz proteinowych koniugaty adenozyny z oligoar­gininą [11,39]. Opisano aktywność cytotoksyczną analo­gów adenozyny, m.in. wobec linii komórkowych ludzkiej białaczki, nowotworu macicy, jelit, piersi, pęcherza czy układu krwiotwórczego [6,23,32]. Liczne zastosowania pochodnych adenozyny, np. kardioprotekcyjne czy immu­nomodulujące, wynikają z ich oddziaływań z RA [22,55].

Ze względu na przytoczone właściwości analogów i koniu­gatów adenozyny nadal poszukiwane są nowe chemiczne modyfikacje tego nukleozydu, co powinno się przyczynić do otrzymania ważnych klinicznie związków.

PIŚMIENNICTWO

[1] Aye Y., Stubbe J.: Clofarabine 5′-di and -triphosphates inhibit human ribonucleotide reductase by altering the quaternary structure of its large subunit. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 2011; 108: 9815-9820
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[2] Bednarska K., Olejniczak A.B., Piskala A., Klink M., Sulowska Z., Lesnikowski Z.J.: Effect of adenosine modified with a boron cluster pharmacophore on reactive oxygen species production by human neutrophils. Bioorg. Med. Chem., 2012; 20: 6621-6629
[PubMed]  

[3] Ben Addi A., Lefort A., Hua X., Libert F., Communi D., Ledent C., Macours P., Tilley S.L., Boeynaems J.M., Robaye B.: Modulation of murine dendritic cell function by adenine nucleotides and adenosine: involvement of the A(2B) receptor. Eur. J. Immunol., 2008; 38: 1610-1620
[PubMed]  

[4] Borsellino G., Kleinewietfeld M., Di Mitri D., Sternjak A., Diamantini A., Giometto R., Höpner S., Centonze D., Bernardi G., Dell’Acqua M.L., Rossini P.M., Battistini L., Rötzschke O., Falk K.: Expression of ectonucleotidase CD39 by Foxp3(+) Treg cells: hydrolysis of extracellular ATP and immune suppression. Blood, 2007; 110: 1225-1232
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[5] Cappellacci L., Franchetti P., Vita P., Petrelli R., Lavecchia A., Costa B., Spinetti F., Martini C., Klotz K.N., Grifantini M.: 5′-Carbamoyl derivatives of 2′-C-methyl-purine nucleosides as selective A(1) adenosine receptor agonists: Affinity, efficacy, and selectivity for A(1) receptor from different species. Bioorg. Med. Chem., 2008; 16: 336-353
[PubMed]  

[6] Cappellacci L., Petrelli R., Franchetti P., Vita P., Kusumanchi P., Kumar M., Jayaram H.N., Zhou B., Yen Y., Grifantini M.: Synthesis and biological activity of novel N⁶-substituted and 2,N⁶-disubstituted adenine ribo- and 3′-C-methyl-ribonucleosides as antitumor agents. Eur. J. Med. Chem., 2011; 46: 1499-1504
[PubMed]  

[7] Chavain N., Herdewijn P.: 2′-Deoxy-2′-α-C-(hydroxymethyl)adenosine as potential anti-HCV agent. Eur. J. Org. Chem., 2011; 2011: 1140-1147
[Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[8] Chen L., Petrelli R., Olesiak M., Wilson D.J., Labello N.P., Pankiewicz K.W.: Bis(sulfonamide) isosters of mycophenolic adenine dinucleotide analogues: inhibition of inosine monophosphate dehydrogenase. Bioorg. Med. Chem., 2008; 16: 7462-7469
[PubMed]  

[9] Czene S, Harms-Ringdahl M.: Detection of single-strand breaks and formamidopyrimidine-dna glycosylase-sensitive sites in dna of cultured human fibroblasts. Mutat. Res., 1995; 336: 235-242
[PubMed]  

[10] Deaglio S., Dwyer K.M., Gao W., Fredman D., Usheva A., Reat A., Chen J.F., Enjyoji K., Linden J., Oukka M., Kuchroo V.K., Strom T.B., Robson S.C.: Adenosine generation catalyzed by CD39 and CD73 expressed on regulatory T cells mediates immune suppression. J. Exp. Med., 2007; 204: 1257-1265
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[11] Eliahu S., Lecka J., Reiser G., Haas M., Bigonnesse F., Levesque S.A., Pelletier J.,Sevigny J., Fischer B.: Diadenosine 5′,5″-(boranated)polyphosphonate analogues as selective nucleotide pyrophosphatase/phosphodiesterase inhibitors. J. Med. Chem., 2010; 53: 8485-8497
[PubMed]  

[12] Gadthula S., Rawal R.K., Sharon A., Wu D., Korba B., Chu C.K.: Synthesis and antiviral activity of cyclopropyl-spirocarbocyclic adenosine, (4R,5S,6R,7R)-4-(6-amino-9H-purin-9-yl)-7-(hydroxymethyl)spiro[2.4]heptane-5,6-diol against hepatitis C virus. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2011; 21: 3982-3985
[PubMed]  

[13] Godzik P., Komorowski M., Cielecka-Kuszyk J., Madalinski K.: Inhibitors of hepatitis C virus–current standards and status of investigations. Przegl. Epidemiol., 2010; 64: 473-478
[Full Text PDF]  

[14] Halliwell B., Dizdaroglu M.: The measurement of oxidative damage to DNA by HPLC and GC/MS techniques. Free Radic. Res. Commun., 1992; 16: 75-87
[PubMed]  

[15] Hickey P., Stacy M.: Adenosine A2A antagonists in Parkinson’s disease: what’s next? Curr. Neurol. Neurosci. Rep., 2012; 12: 376-385
[PubMed]  

[16] Hofer M., Pospisil M., Weiterowa L., Hoferova Z.: The role of adenosine receptor agonists in regulation of hematopoiesis. Molecules, 2011; 16: 675-685
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[17] Hori M., Suzuki T., Minakawa N., Matsuda A., Harashima H., Kamiya H.: Mutagenicity of secondary oxidation products of 8-oxo-7,8-dihydro-2′-deoxyguanosine 5′-triphosphate (8-hydroxy-2′-deoxyguanosine 5′-triphosphate). Mutat. Res., 2011; 714: 11-16
[PubMed]  

[18] Hwu J.R., Lin S.Y., Tsay S.C., De Clercq E., Leyssen P., Neyts J.: Coumarin-purine ribofuranoside conjugates as new agents against hepatitis C virus. J. Med. Chem., 2011; 54: 2114-2126
[PubMed]  

[19] Ichikawa E., Kato K.: Sugar-modified nucleosides in past 10 years, a review. Curr. Med. Chem., 2001; 8: 385-423
[PubMed]  

[20] Jacobson K., Gao Z.G.: Adenosine receptors as therapeutic targets. Nat. Rev. Drug Discov., 2006; 5: 247-264
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[21] Jacobson K., Joshi B., Wang B., Klutz A., Kim Y., Ivanov A.: Modified nucleosides as selective modulators of adenosine receptors for therapeutic use. W: Modified Nucleosides: in Biochemistry, Biotechnology and Medicine. Red.: Herdewijn P.D., Wiley-VCH, Weinheim, 2008, 433-449

[22] Jacobson K.A., Xie R.Y., Young L., Chang L., Liang B.T.: A novel pharmacological approach to treating cardiac ischemia. Binary conjugates of A^₁ and A₃ adenosine receptor agonists. J. Biol. Chem., 2000; 275: 30272-30279
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[23] Johnston J.B.: Mechanism of action of pentostatin and cladribine in hairy cell leukemia. Leuk. Lymphoma, 2011; 52, Suppl. 2: 43-45
[PubMed]  

[24] Lam P.M., Mistry V., Marczylo T.H., Konje J.C., Evans M.D., Cooke M.S.: Rapid measurement of 8-oxo-7,8-dihydro-2 ’-deoxyguanosine in human biological matrices using ultra-high-performance liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Free Radic. Biol. Med., 2012; 52: 2057-2063
[PubMed]  [Full Text HTML]  

[25] Lech-Maranda E., Korycka A., Robak T.: Pharmacological and clinical studies on purine nucleoside analogs – new anticancer agents. Mini Rev. Med. Chem., 2006; 6: 575-581
[PubMed]  

[26] Lee W.H., Choi W.J., Jacobson K.A., Jeong L.S.: Synthesis and binding affinity of homologated adenosine analogues as A₃ adenosine receptor ligands. Bull. Korean Chem. Soc., 2011; 32: 1620-1624

[27] Lin W., Buolamwini K.: Design, synthesis, and evaluation of 2-diethanolamino-4,8-diheptamethyleneimino-2-(N-aminoethyl-N-ethanolamino)-6-(N,N-diethanolamino) pyrimido[5,4-d]pyrimidine-fluorescein (8MDP-fluor), as a novel equilibrative nucleoside transporter probe. Bioconjug. Chem., 2011; 22: 1221-1227
[PubMed]  

[28] Lynch M.E., Clark A.J., Sawynok J.: Intravenous adenosine alleviates neuropathic pain: a double blind placebo controlled crossover trial using an enriched enrolment design. Pain, 2003; 103: 111-117
[PubMed]  

[29] Mathew S.C., Ghosh N., By Y., Berthault A., Virolleaud M.A., Carrega L., Chouraqui G., Commeiras L., Condo J., Attolini M., Gaudel-Siri A., Ruf J., Parrain J.L., Rodriguez J., Guieu R.: Design, synthesis and biological evaluation of a bivalent mu opiate and adenosine A1 receptor antagonist. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2009; 19: 6736-6739
[PubMed]  

[30] Moreau C., Ashamu G.A., Bailey V.C., Galione A., Guse A.H., Potter B.V.: Synthesis of cyclic adenosine 5′-diphosphate ribose analogues: a C2′ endo/syn „southern” ribose confirmation underlies activity at the sea urchin cADPR receptor. Org. Biomol. Chem., 2011; 9: 278-290
[PubMed]  [Full Text HTML]  

[31] Nahum V., Fischer B.: Boranophosphate salts as an excellent mimic of phosphate salts: preparation, characterization, and properties. Eur. J. Inorg. Chem., 2004; 2004: 4124-4131
[Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[32] Ottria R., Casati S., Baldoli E., Maier J.A., Ciuffreda P.: N⁶-Alkyladenosines: synthesis and evaluation of in vitro anticancer activity. Bioorg. Med. Chem., 2010; 18: 8396-8402
[PubMed]  

[33] Pankiewicz K.W., Lesiak-Watanabe K.B., Watanabe K.A., Patterson S.E., Jayaram H.N., Yalowitz J.A., Miller M.D., Seidman M., Majumdar A., Prehna G., Goldstein B.M.: Novel mycophenolic adenine bis(phosphonate) analogues as potential differentiation agents against human leukemia. J. Med. Chem., 2002; 45: 703-712
[PubMed]  

[34] Pei X., Choi W.J., Kim Y.M., Zhao L.X., Jeong L.S.: Synthesis of 3 ’-C-hydroxymethyl-substituted pyrimidine and purine nucleosides as potential anti-hepatitis C virus (HCV) agents. Arch. Pharmacol. Res., 2008; 31: 843-849
[PubMed]  

[35] Podgórska M., Kocbuch K., Pawełczyk T.: Recent advances in studies on biochemical and structural properties of equilibrative and concentrative nucleoside transporters. Acta Biochim. Pol., 2005; 52: 749-758
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[36] Popsavin M., Spaić S., Svirčev M., Kojić V., Bogdanović G., Popsavin V.: Synthesis and in vitro antitumour screening of 2-(β-d-xylofuranosyl)thiazole-4-carboxamide and two novel tiazofurin analogues with substituted tetrahydrofurodioxol moiety as a sugar mimic. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2012; 22: 6700-6704
[PubMed]  

[37] Poulsen S.A., Quinn R.J.: Adenosine receptors: new opportunities for future drugs. Bioorg. Med. Chem., 1998; 6: 619-641
[PubMed]  

[38] Power Coombs M.R., Belderbos M.E., Gallington L.C., Bont L., Levy O.: Adenosine modulates Toll-like receptor function: basic mechanisms and translational opportunities. Expert Rev. Anti Infect. Ther., 2011; 9: 261-269
[PubMed]  

[39] Raagel H., Lust M., Uri A., Pooga M.: Adenosine-oligoarginine conjugate, a novel bisubstrate inhibitor, effectively dissociates the actin cytoskeleton. FEBS Lett., 2008; 275: 3608-3624
[PubMed]  

[40] Ravanat J.L., Turesky R.J., Gremaud E., Trudel L.J., Stadler R.H.: Determination of 8-oxoguanine in dna by gas-chromatography mass-spectrometry and hplc-electrochemical detection – overestimation of the background level of the oxidized base by the gas-chromatography mass-spectrometry assay. Chem. Res. Toxicol., 1995; 8: 1039-1045
[PubMed]  

[41] Robak T., Korycka A., Kasznicki M., Wrzesien-Kus A., Smolewski P.: Purine nucleoside analogues for the treatment of hematological malignancies: pharmacology and clinical applications. Curr. Cancer Drug Tar., 2005; 5: 421-444
[PubMed]  

[42] Robak T., Korycka A., Lech-Maranda E., Robak P.: Current status o folder and new purine nucleoside analogues in the treatment of lymphoproliferative diseases. Molecules, 2009; 14: 1183-1226
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[43] Samsel M., Dzierzbicka K.: Therapeutic potential of adenosine analogues and conjugates. Pharmacol. Rep., 2011; 63: 601-617
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[44] Shibutani S., Takeshita M., Grollaman A.P.: Insertion of specific bases during DNA-synthesis past the oxidation-damaged base 8-oxoDG. Nature, 1991; 349: 431-434
[PubMed]  

[45] Silverman M.H., Strand V., Markovits D., Nahir M., Reitblat T., Molad Y., Rosner I., Rozenbaum M., Mader R., Adawi M., Caspi D., Tishler M., Langevitz P., Rubinow A., Friedman J. i wsp.: Clinical evidence for utilization of the A3 adenosine receptor as a target to treat rheumatoid arthritis: data from a phase II clinical trial. J. Rheumatol., 2008; 35: 41-48
[PubMed]  

[46] Stuyver L., McBrayer T., Tharnish P., Clark J., Hollecker L., Lostia S., Nachman T., Grier J., Bennett M., Xie M., Schinazi R.F., Morrey J.D., Julander J.L., Furman P.A., Otto M.J.: Inhibition of hepatitis C replicon RNA synthesis by beta-D-2′-deoxy-2′-fluoro-2′-C-methylcytidine: a specific inhibitor of hepatitis C virus replication. Antivir. Chem. Chemother., 2006; 17: 79-87
[PubMed]  

[47] Su Y.Y., Jackson E.K., Gorelik E.: Receptor desensitization and blockade of the suppressive effects of prostaglandin E (2) and adenosine on the cytotoxic activity of human melanoma-infiltrating T lymphocytes. Cancer Immunol. Immunother., 2011; 60: 111-122
[PubMed]  [Full Text HTML]  

[48] Taniguchi Y., Kawaguchi R., Sasaki S.: Adenosine-1,3-diazaphenoxazine derivative for selective base pair formation with 8-oxo-2′-deoxyguanosine in DNA. J. Am. Chem. Soc., 2011; 133: 7272-7275
[PubMed]  

[49] Wei C.J., Li W., Chen J.F.: Normal and abnormal functions of adenosine receptors in the central nervous system revealed by genetic knockout studies. Biochim. Biophys. Acta, 2011; 1808: 1358-1379
[PubMed]  

[50] Xie G.H., Rah S.Y., Kim S.J., Nam T.S., Ha K.C., Chae S.W., Im M.J., Kim U.H.: ADP-ribosyl cyclase couples to cyclic AMP signaling in the cardiomyocytes. Biochem. Biophys. Res. Commun., 2005; 330: 1290-1298
[PubMed]  

[51] Xue L., Greenberg M.M.: Facile quantification of lesions derived from 2′-deoxyguanosine in DNA. J. Am. Chem. Soc., 2007; 129: 7010-7011
[PubMed]  [Full Text HTML]  

[52] Yoo B.N., Kim H.O., Moon H.R.., Seol S.K., Jang S.K., Lee K.M., Jeong L.S.: Synthesis of 2-C-hydroxymethylribofuranosylpurines as potent anti-hepatitis C virus (HCV) agents. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2006; 16: 4190-4194
[PubMed]  

[53] Yu Q., Carlsen P.: Synthesis of a novel benzoyl adenosine analog containing a 1,4-dioxane sugar analog and the synthesis of a corresponding uracil adenine dinucleotide. Molecules, 2011; 16: 3985-3998
[Full Text PDF]  

[54] Zhou X.J., Pietropaolo K., Chen J., Khan S., Sullivan-Bolyai J., Mayers D.: Safety and pharmacokinetics of IDX184, a liver-targeted nucleotide polymerase inhibitor of hepatitis C virus, in healthy subjects. Antimicrob. Agents Chemother., 2011; 55: 76-81
[PubMed]  [Full Text HTML]  

[55] Zhu R., Frazier C.R., Linden J., Macdonald T.L.: N-6-Ethyl-2-alkynyl NECAs, selective human A(3) adenosine receptor agonists. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2006; 16: 2416-2418
[PubMed]  

Autorzy deklarują brak potencjalnych konfliktów interesów.

Pełna treść artykułu