Abstrakt

Astma oskrzelowa jest najczęstszą chorobą przewlekłą u dzieci i dorosłych poniżej 40. roku życia. Charakterystyczne objawy to: świszczący oddech, duszność, uczucie ucisku w klatce piersiowej i kaszel zmienne w czasie i w nasileniu. Choroba pojawia się zwykle w dzieciństwie i trwa zazwyczaj przez całe życie, z okresami zaostrzeń i remisji. Astma może się pojawić w każdym wieku, jednak prawie w 80% przypadków do pierwszego napadu astmy dochodzi przed ukończeniem 5. roku życia. W ciągu ostatnich kilkunastu lat dokonał się postęp w zakresie diagnostyki i monitorowania pacjentów z astmą. Poza stosowanymi od dawna obiektywnymi metodami oceny w postaci badań czynnościowych, wprowadzono szybkie kwestionariuszowe testy kontroli astmy zalecane do stosowania w codziennej praktyce oraz nieinwazyjne metody oceny reakcji zapalnej. Dostępność tych metod jak i ich stopień wykorzystywania w rutynowej praktyce są zróżnicowane. W rozpoznaniu choroby bardzo istotne jest zebranie dokładnego wywiadu od pacjenta lub opiekunów dziecka. Szczegółowy wywiad jest pierwszym i podstawowym etapem rozpoznawania astmy. U osób dorosłych okres obserwacji i dostępne metody pozwalają na ogół w sposób pewny rozpoznać chorobę, u młodszych dzieci rozpoznanie wiąże się z trudnościami wynikającymi z braku możliwości zastosowania niektórych narzędzi diagnostycznych. W pracy omówiono dostępne metody diagnozowania oraz monitorowania przebiegu astmy, z uwzględnieniem najnowszych i tych, które znajdują zastosowanie w najmłodszej grupie wiekowej. Scharakteryzowano leki stosowane w leczeniu chorych, mając na uwadze nowe opcje terapeutyczne w postaci leków biologicznych. Szczególną uwagę zwrócono na edukację pacjenta i opiekunów, która poza właściwie ustalonym leczeniem warunkuje dobrą kontrolę astmy.

Przypisy

• 1. Akdis C.A., Akdis M.: Mechanisms of allergen-specific immunotherapyand immune tolerance to allergens. World Allergy Organ.J., 2015; 8: 17
  Google Scholar
• 2. Anderson H.R., Bland J.M., Patel S., Peckham C.: The natural history ofasthma in childhood. J. Epidemiol. Community Health, 1986; 40: 121–129
  Google Scholar
• 3. Asamoah F., Kakourou A., Dhami S., Lau S., Agache I., MuraroA., Roberts G., Akdis C., Bonini M., Cavkaytar O., Flood B., IzuharaK., Jutel M., Kalayci Ö. i wsp.: Allergen immunotherapy for allergicasthma: A systematic overview of systematic reviews. Clin. Transl.Allergy, 2017; 7: 25
  Google Scholar
• 4. Baddar S., Jayakrishnan B., Al-Rawas O.A.: Asthma control: Importanceof compliance and inhaler technique assessments. J. Asthma,2014; 51: 429–434
  Google Scholar
• 5. Barnes P.J.: Theophylline. Am. J. Respir. Crit. Care Med., 2013;188: 901–906
  Google Scholar
• 6. Becker A.B.: Asthma in the preschool child: Still a rose by anyother name? J. Allergy Clin. Immunol., 2008; 122: 1136–1137
  Google Scholar
• 7. Becker A.: Leukotriene receptor antagonists: Efficacy and safetyin children with asthma. Pediatr. Pulmonol., 2000; 30: 183–186
  Google Scholar
• 8. Bodajko-Grochowska A., Bednarek A., Markut-Miotła E., DerewieckiT., Emeryk A.: Stan wiedzy pielęgniarek na temat aerozoloterapiiu dzieci z astmą. Alerg. Astma Immunol., 2015; 20: 199–207
  Google Scholar
• 9. Buczyłko K.: Znaczenie redukcji narażenia na alergeny sezonowew leczeniu alergii. Alerg. Astma Immunol., 2011; 16: 17–23
  Google Scholar
• 10. Castro M., Corren J., Pavord I.D., Maspero J., Wenzel S., Rabe K.F.,Busse W.W., Ford L., Sher L., FitzGerald J.M., Katelaris C., Tohda Y.,Zhang B., Staudinger H., Pirozzi G. i wsp.: Dupilumab efficacy andsafety in moderate to severe uncontrolled asthma. N. Engl. J. Med.,2018; 378: 2486–2496
  Google Scholar
• 11. Castro M., Zangrilli J., Wechsler M.E., Bateman E.D, Brusselle G.G,Bardin P., Murphy K., Maspero J.F, O`Brien C., Korn S.: Reslizumabfor inadequately controlled asthma with elevated blood eosinophilcounts: Results from two multicentre, parallel, double-blind, randomised,placebo-controlled, phase 3 trials. Lancet Respir. Med.,2015; 3: 355–366
  Google Scholar
• 12. Castro-Rodríguez J.A., Holberg C.J., Wright A.L., Martinez F.D.:A clinical index to define risk of asthma in young children with recurrentwheezing. Am. J. Respir. Crit. Care Med., 2000; 162: 1403–1406
  Google Scholar
• 13. Castro-Rodriguez J.A., Rodrigo G.J.: The role of inhaled corticosteriodsand montelukast in children with mild-moderate asthma:Results of a systematic review with meta-analysis. Arch. Dis. Child.,2010, 95: 365–370
  Google Scholar
• 14. Caudri D., Wijga A., A Schipper C.M., Hoekstra M., Postma D.S.,Koppelman G.H., Brunekreef B., Smit H.A., de Jonqste J.C.: Predictingthe long-term prognosis of children with symptoms suggestive ofasthma at preschool age. J. Allergy Clin. Immunol., 2009; 124: 903–910
  Google Scholar
• 15. Cockle S.M., Stynes G., Gunsoy N.B., Parks D., Alfonso-CristanchoR., Wex J., Bradford E.S., Albers F.C., Willson J.: Comparative effectivenessof mepolizumab and omalizumab in severe asthma: An indirecttreatment comparison. Respir. Med., 2017; 123: 140–148
  Google Scholar
• 16. Corren J.: Asthma phenotypes and endotypes: An evolving paradigmfor classification. Discov. Med., 2013; 15: 243–249
  Google Scholar
• 17. Damps-Konstańska I.: Kwalifikacja chorych na astmę ciężką doleczenia omalizumabem – przewodnik dla lekarza. Alerg. Astma Immunol.,2015; 20: 215–217
  Google Scholar
• 18. Dusser D., Montani D., Chanez P., de Blic J., Delacourt C., DeschildreA., Devillier P., Didier A., Leroyer C., Marguet C., Martinat Y.,Piquet J., Raherison C., Serrier P., Tillie-Leblond I. i wsp.: Mild asthma:An expert review on epidemiology, clinical characteristics and treatmentrecommendations. Allergy, 2007; 62: 591–604
  Google Scholar
• 19. Eid N., Yandell B., Howell L., Eddy M., Sheikh S.: Can peak expiratoryflow predict airflow obstruction in children with asthma?Pediatrics, 2000; 105: 354–358
  Google Scholar
• 20. Emeryk A., Bartkowiak-Emeryk M., Bodajko-Grochowska A.: Inhalatorysuchego proszku – jak ważna jest edukacja chorego? Alergia,2013; 3: 17–21
  Google Scholar
• 21. Emeryk A., Kurzawa R., Bręborowicz A.: Aerozoloterapia choróbukładu oddechowego u dzieci. Elsevier Urban & Partner, Wrocław2007
  Google Scholar
• 22. Emeryk A., Pirożyński M.: Nowe inhalatory suchego proszku.Pneumonol. Alergol. Pol., 2015; 83: 83–87
  Google Scholar
• 23. Emeryk A., Pirożyński M., Bodasiński J., Dniec Z., FlorkiewiczE., Gradoń L., Kurzawa R., Małaczyńska T., Mazurek H., SiergiejkoZ., Sosnowski T., Taff J.: Nebulizacja: czym, jak, dla kogo, kiedy? PolskiKonsensus Nebulizacyjny. Med. Prakt. Pneumon, 2013; 1: 1–12
  Google Scholar
• 24. European Community Respiratory Health Survey: Variationsin the prevalence of respiratory symptoms, self-reported asthmaattacks, and use of asthma medication in the European CommunityRespiratory Health Survey (ECRHS). Eur. Respir. J., 1996; 9: 687–695
  Google Scholar
• 25. FitzGerald J.M., Bleecker E.R., Menzies-Gow A., Zangrilli J.G.,Hirsch I., Metcalfe P., Newbold P., Goldman M.: Predictors of enhancedresponse with benralizumab for patients with severe asthma:Pooled analysis of the SIROCCO and CALIMA studies. Lancet Respir.Med., 2018; 6: 51–64
  Google Scholar
• 26. Fornal R., Kurzawa R., Błażowski Ł., Sak I.: Nieżyt nosa – najważniejszefenotypy i endotypy oraz zasady leczenia. Alerg. AstmaImmunol., 2015; 20: 242–252
  Google Scholar
• 27. Fornal R., Kurzawa R., Błażowski Ł., Widerska-Kurzawa A.: Postępowaniez dzieckiem do ukończenia 5 roku życia z zaostrzeniemastmy oskrzelowej. Analiza Przypadków w Pediatrii. PZWL, 4/2015
  Google Scholar
• 28. Global Initiative for Asthma. Global Strategy for Asthma Managementand Prevention, 2019. www.ginasthma.org
  Google Scholar
• 29. Global Initiative for Asthma. Global Strategy for the Diagnosisand Management of Asthma in Children 5 Years and Younger, 2009.www.ginasthma.org
  Google Scholar
• 30. Guilbert T.W., Morgan W.J., Krawiec M., Lemanske R.F. Jr, SorknessC., Szefler S.J., Larsen G., Spahn J.D., Zeiger R.S., Heldt G., StrunkR.C., Bacharier L.B., Bloomberg G.R., Chinchilli V.M., Boehmer S.J.i wsp.: The prevention of early asthma in kids study: Design, rationaleand methods for the childhood. asthma research and educationnetwork. Control Clin. Trials, 2004; 25: 286–310
  Google Scholar
• 31. Holt P.G., Rowe J., Kusel M., Parsons F., Hollams E.M., Bosco A.,McKenna K., Subrata L., de Klerk N., Serralha M., Holt B.J., Zhang G.,Loh R., Ahlstedt S., Sly P.D.: Toward improved prediction of risk foratopy and asthma among preschoolers: A prospective cohort study.J. Allergy Clin. Immunol., 2010; 125: 653–659
  Google Scholar
• 32. Hutchinson J.: On the capacity of the lungs, and on the respiratoryfunctions, with a view of establishing a precise and easymethod of detecting disease by the spirometer. Med. Chir. Trans.,1846; 29: 137–252
  Google Scholar
• 33. Ibrahim M., Verma R., Garcia-Contreras L.: Inhalation drug deliverydevices: Technology update. Med. Devices, 2015; 8: 131–139
  Google Scholar
• 34. Jutel M: Rozpoznawanie chorób alergicznych w podstawowejopiece zdrowotnej. Podsumowanie zaleceń grupy ekspertów EuropeanAcademy of Allergy and Clinical Immunology 2014. Med.Prakt., 2014; : 60–68
  Google Scholar
• 35. Karolewicz B., Pluta J., Haznar D.: Nebulizacja jako metoda podawanialeków. Farm. Pol., 2009; 65: 291–304
  Google Scholar
• 36. Killian K.J., Watson R., Otis J., St Amand T.A., O’Byrne P.M.: Symptomperception during acute bronchoconstriction. Am. J. Respir. Crit.Care Med., 2000; 162: 490–496
  Google Scholar
• 37. Kowalski M.L.: Dobór chorych do immunoterapii. W: Immunoterapiaalergenowa, red.: M.L. Kowalski, B. Rogala. Mediton, Łódź2012: 69–80
  Google Scholar
• 38. Kroczyńska-Bednarek J., Grzelewska-Rzymowska I.: Przydatnośćtestów nadreaktywności oskrzeli w diagnostyce i terapii chorób obturacyjnych.Terapia, 2008; 16: 35–40
  Google Scholar
• 39. Kruszewski J., Kowalski M. (red).: Standardy w alergologii. StanowiskaPanelów Eksperckich Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.Część I, wyd. II. Medycyna Praktyczna. Kraków 2010: 111–127
  Google Scholar
• 40. Kurukulaaratchy R.J., Matthews S., Holgate S.T., Arshad S.H.:Predicting persistent disease among children who wheeze duringearly life. Eur. Respir. J., 2003; 22: 767–771
  Google Scholar
• 41. Kuruvilla M.E., Lee F.E., Lee G.B.: Understanding asthma phenotypes,endotypes, and mechanisms of disease. Clin. Rev. AllergyImmunol., 2019; 56: 219–233
  Google Scholar
• 42. Langier K., Czarny-Działak M.: Knowledge of parents or guardiansabout children’s bronchial asthma. Participation of a nursein health education of parents or guardians and a sick child. Stud.Med., 2013; 29: 171–176
  Google Scholar
• 43. Lannerö E., Wickman M., Pershagen G., Nordvall L.: Maternalsmoking during pregnancy increases the risk of recurrent wheezingduring the first years of life (BAMSE). Respir. Res., 2006; 7: 3
  Google Scholar
• 44. Leonardi N.A., Spycher B.D., Strippoli M.P., Frey U., SilvermanM., Kuehni C.E.: Validation of the asthma predictive index and comparisonwith simpler clinical prediction rules. J. Allergy Clin. Immunol.,2011; 127: 1466–1472
  Google Scholar
• 45. Litonjua A.A., Carey V.J., Burge H.A., Weiss S.T., Gold D.R.: Parentalhistory and the risk for childhood asthma. Does mother confermore risk than father? Am. J. Respir. Crit. Care Med., 1998; 158:176–181
  Google Scholar
• 46. Liu A.H., Zeiger R., Sorkness C., Mahr T., Ostrom N., Burgess S.,Rosenzweig J.C., Manjunath R.: Development and cross-sectionalvalidation of the childhood asthma control test. J. Allergy Clin. Immunol.,2007; 119: 817–825
  Google Scholar
• 47. Liu A.H., Zeiger R.S., Sorkness C.A., Ostrom N.K., Chipps B.E.,Rosa K., Watson M.E, Kaplan M.S, Meurer J.R., Mahr T.A., Blaiss M.S.,Piault-Louis E., McDonald J.: The childhood asthma control test:Retrospective determination and clinical validation of a cut pointto identify children with very poorly controlled asthma. J. AllergyClin. Immunol., 2010; 126: 267–273
  Google Scholar
• 48. Mastrorilli C., Cardinale F., Giannetti A., Caffarelli C.: Pollenfoodallergy syndrome: A not so rare disease in childhood. Medicina,2019; 55: E641
  Google Scholar
• 49. Mierzejewska A., Jodłowska M., Kućko A., Rybak K., SołtysiakM., Sroka S., Kalicki B.: Przydatność określania stężenia tlenku azotuw wydychanym powietrzu w ocenie stopnia ciężkości astmy u dzieci.Pediatr. Med. Rodz., 2015; 11: 186–196
  Google Scholar
• 50. Nachef Z., Krishnan A., Mashtare T., Zhuang T., Mador M.J.: Omalizumabversus Mepolizumab as add-on therapy in asthma patientsnot well controlled on at least an inhaled corticosteroid: A networkmeta-analysis. J. Asthma, 2018; 55: 89–100
  Google Scholar
• 51. Nathan R.A., Sorkness C.A., Kosinski M., Schatz M., Li J.T., MarcusP., Murray J.J., Pendergraft T.B.: Development of the asthmacontrol test: A survey for assessing asthma control. J. Allergy Clin.Immunol., 2004; 113: 59–65
  Google Scholar
• 52. O’Byrne P.M., Bisgaard H., Godard P.P., Pistolesi M., PalmqvistM., Zhu Y., Ekström T., Bateman E.D.: Budesonide/formoterol combinationtherapy as both maintenance and reliever medication inasthma. Am. J. Respir. Crit. Care Med., 2005; 171: 129–136
  Google Scholar
• 53. Panaszek B., Szmagierewski W.: Źródła alergenów reagującychkrzyżowo i ich znaczenie kliniczne. Alergia, 2010; 4: 32–38
  Google Scholar
• 54. Pirożyński M.: Praktyczne aspekty nebulizacji. α- medica. Press,Bielsko-Biała 2013
  Google Scholar
• 55. Rabe K.F., Atienza T., Magyar P., Larsson P., Jorup C., Lalloo U.G.:Effect of budesonide in combination with formoterol for relievertherapy in asthma exacerbations: A randomised controlled, double–blind study. Lancet, 2006; 368: 744–753
  Google Scholar
• 56. Rabe K.F., Pizzichini E., Ställberg B., Romero S., Balanzat A.M.,Atienza T., Lier P.A., Jorup C.: Budesonide/formoterol in a singleinhaler for maintenance and relief in mild-to-moderate asthma:A randomized, double blind trial. Chest, 2006; 129: 246–256
  Google Scholar
• 57. Reddel H.K., Busse W.W., Pedersen S., Tan W.C., Chen Y.Z., JorupC., Lythgoe D., O’Byrne P.: Should recommendations about startinginhaled corticosteroid treatment for mild asthma be based onsymptom frequency: A post-hoc efficacy analysis of the START study.Lancet, 2017; 389: 157–166
  Google Scholar
• 58. Román-Rodríguez M., Metting E., Gacía-Pardo M., Kocks J., vander Molen T.: Wrong inhalation technique is associated to poor asthmaclinical outcomes. Is there room for improvement? Curr. Opin.Pulm. Med., 2019; 25: 18–26
  Google Scholar
• 59. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. DziennikUstaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, dnia 8 marca 2017r. Poz. 497
  Google Scholar
• 60. Sakula A.: A history of asthma. The Fitz Patrick lecture 1987. J.R. Coll. Physicians Lond., 1988; 22: 36–44
  Google Scholar
• 61. Samoliński B.: ECAP Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce:Raport z badań przeprowadzonych w latach 2006-2008 w oparciuo metodologię ECRHS II i ISAAC. Oficyna Wydawnicza WarszawskiegoUniwersytetu Medycznego, Warszawa 2009
  Google Scholar
• 62. Savenije O.E., Granell R., Caudri D., Koppelman G.H., Smit H.A.,Wijga A., de Jongste J.C., Brunekreef B., Sterne J.A., Postma D.S.,Henderson J., Kerkhof M.: Comparison of childhood wheezing phenotypesin 2 birth cohorts: ALSPAC and PIAMA. J. Allergy Clin. Immunol.,2011; 127: 1505–1512
  Google Scholar
• 63. Shedd G.C., Blenis R.C.: Tiotropium for asthma: A summary ofcurrent guidelines and a case study. J. Am. Assoc. Nurse Pract., 2018;30: 460–463
  Google Scholar
• 64. Sheikh A., Strachan D.P.: The hygiene theory: Fact or fiction?Curr. Opin. Otolaryngol. Head Neck Surg., 2004; 12: 232–236
  Google Scholar
• 65. Sozańska E., Barczyk A., Biedroń-Machura M., Pierzchała W.:Przydatność badania plwociny indukowanej w diagnostyce niektórychprzewlekłych chorób zapalnych układu oddechowego. Pneumonol.Alergol. Pol., 2009; 77: 349–356
  Google Scholar
• 66. Szefler S.J., Baker J.W., Uryniak T., Goldman M., Silkoff P.E.: Comparativestudy of budesonide inhalation suspension and montelukastin young children with mild persistent asthma. J. Allergy Clin.Immunol., 2007; 120: 1043–1050
  Google Scholar
• 67. Tasche M.J., Uijen J.H., Bernsen R.M., de Jongste J.C., van derWouden J.C.: Inhaled disodium cromoglycate (DSCG) as maintenancetherapy in children with asthma: A systematic review. Thorax,2000: 55: 913–920
  Google Scholar
• 68. The International Study of Asthma and Allergies in Childhood(ISAAC) Steering Committee: Worldwide variation in prevalence ofsymptoms of asthma, allergic rhinoconjunctivitis, and atopic eczema.Lancet, 1998; 351: 1225–1232
  Google Scholar
• 69. Wadsworth S.J., Sin D.D., Dorscheid D.R.: Clinical update on theuse of biomarkers of airway inflammation in the management ofasthma. J. Asthma Allergy, 2011; 4: 77–86
  Google Scholar
• 70. Wilson A.M.: The role of antihistamines in asthma management.Treat. Respir. Med., 2006; 5: 149–158
  Google Scholar
• 71. Wojsyk-Banaszak I., Bręborowicz A.: Metody badań czynnościowychukładu oddechowego u dzieci w wieku przedszkolnym.Pneumonol. Alergol. Pol., 2010; 78: 216–223
  Google Scholar
• 72. Yamauchi K., Ogasawara M.: The role of histamine in the pathophysiologyof asthma and the clinical efficacy of antihistamines inasthma therapy. Int. J. Mol. Sci., 2019; 20: E1733
  Google Scholar
• 73. Ye Q., He X.O., D’Urzo A.: A review on the safety and efficacy of inhaledcorticosteroids in the management of asthma. Pulm. Ther., 2017; 3: 1–18
  Google Scholar
• 74. Zhang J., Paré P.D., Sandford A.J.: Recent advances in asthmagenetics. Respir. Res., 2008; 9: 4
  Google Scholar
• 75. Ziętkowski Z., Ziętkowska E., Bodzenta-Łukaszyk A.: Kliniczne znaczeniepomiarów stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym w chorobachukładu oddechowego. Alerg. Astma Immunol., 2009; 14: 215–222
  Google Scholar

Pełna treść artykułu