Abstrakt

Poszukiwania nowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (n.l.p.z.) już od czasu syntezy kwasu salicylowego były prowadzone jednocześnie w dwóch kierunkach: otrzymanie związków o większej sile działania przeciwzapalnego i związków o słabszych działaniach niepożądanych. W latach siedemdziesiątych XX wieku dostępnych było już kilka bardzo silnie działających klasycznych nieselektywnych n.l.p.z, ale problem ich działania toksycznego, głównie na przewód pokarmowy i nerki, wciąż pozostawał nierozwiązany. Odkrycie dwóch izoform cyklooksygenazy (COX), COX-1 i COX-2 spowodowało przełom w tej dziedzinie, gdyż umożliwiło otrzymanie tzw. koksybów, czyli n.l.p.z, które selektywnie hamują COX-2. Dzięki temu ich działanie gastrotoksyczne jest znacznie słabsze niż klasycznych nieselektynych n.l.p.z. Inną strategią mającą na celu ograniczenie toksyczności jest zastosowanie n.l.p.z. w postaci proleków lub czystych enancjomerów, a ostatnio − klasycznych n.l.p.z. zawierających grupę chemiczną uwalniającą tlenek azotu (NO-n.l.p.z.) albo podwójnych inhibitorów cyklooksygenazy i 5-lipoksygenazy. Zablokowanie samej syntezy prostaglandyn (PG) nie jest w stanie całkowicie zahamować złożonego procesu zapalnego, dlatego nowe związki są badane pod kątem wielokierunkowego wpływu na inne elementy jego mechanizmu np. tworzenie cytokin prozapalnych, wolnych rodników i amin biogennych przez pobudzone komórki zapalne. Taka plejotropowa aktywność może decydować o skuteczniejszym hamowaniu zapalenia. Niesteroideowe leki przeciwzapalne są bardzo szeroko stosowane nie tylko ze względu na działanie przeciwzapalne, ale także przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w przypadku aspiryny również działanie przeciwkrzepliwe. Wyniki ostatnich badań wskazują, że n.l.p.z. mogą także zapobiegać powstawaniu raka jelita grubego i działać ochronnie w chorobie Alzheimera. Dokładne poznanie mechanizmów działania n.l.p.z. (m.in. genetycznych uwarunkowań ich metabolizmu, odkrycie COX-3, badania mikrosomalnej syntazy PGE czy receptorów PG) spowoduje prawdopodobnie odkrycie kolejnych związków o coraz bardziej selektywnym działaniu.

Pełna treść artykułu