Kwasy mikolowe – potencjalne markery diagnostyki oportunistycznych zakażeń mikroorganizmami z podrzędu Corynebacterineae
Konrad Kowalski 1 , Rafał Szewczyk 2 , Magdalena Druszczyńska 3Streszczenie
Kwasy mikolowe to jeden z podstawowych elementów budowy ściany komórkowej bakterii rzędu Actinomycetales, podrzędu Corynebacterineae. Pod względem taksonomicznym przynależy do nich wielu przedstawicieli oportunistycznych patogenów człowieka, w tym między innymi gatunki składające się na rodzaje: Dietzia, Gordonia, Nocardia czy Rhodococcus. Kwasy mikolowe mogą stanowić łącznie 20-40% suchej masy ściany komórkowej tych mikroorganizmów wykazując jednocześnie dużą różnorodność strukturalną w obrębie każdej z rodzin oraz poszczególnych gatunków. Cechy te pozwalają na wyróżnienie tej rodziny związków jako potencjalnych markerów diagnostycznych w wykrywaniu oportunistycznych infekcji bakteryjnych, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością. Szanse jakie dają nowoczesne techniki analizy chemicznej, ze szczególnym uwzględnieniem spektrometrii mas dają możliwości na rozwinięcie tego kierunku badań pozwalając na stworzenie nowej metody chemiotaksonomicznej dla detekcji oraz różnicowania przedstawicieli podrzędu Corynebacterineae.
Słowa kluczowe:kwasy mikolowe • Corynebacterineae • biomarkery
Summary
Mycolic acids are one of the basic elements of the cell wall structure of bacteria belonging to the suborder Corynebacterineae, constituting from 20% to 40% of dry weight. Additionally, they show high structural diversity within each family and species. Nowadays, profiles of mycolic acids are widely described for the genus Mycobacterium, the causative agent of tuberculosis. However, the suborder Corynebacterineae also includes many representatives of opportunistic human pathogens, e.g. Dietzia, Gordonia, Nocardia and Rhodococcus. Currently, an increased infection risk caused by this group of microorganisms especially in immunocompromised patients has been observed. Better knowledge of mycolic acid profiles for Corynebacterineae may allow identification of mycolic acids as diagnostic markers in the detection of opportunistic bacterial infections. Modern techniques of chemical analysis, including mass spectrometry, may enable the development of new chemotaxonomic methods for the detection and differentiation of bacteria within the suborder Corynebacterineae.
Key words:mycolic acids • Corynebacterineae • biomarkers
Kwasy mikolowe – budowa chemiczna i znaczenie biologiczne
Kwasy mikolowe po raz pierwszy wyizolował Anderson w 1929 r., a ich dokładną strukturę określono dopiero w 1950 roku [3,4]. Są one długołańcuchowymi α-hydroksy β-alkilo kwasami tłuszczowymi, w budowie których – pod względem strukturalnym – wyróżnia się dłuższy łańcuch meromikolowy (R1) oraz krótszy łańcuch a-węglowodorowy (α-alkilowy) (R2) (ryc. 1). Związki te to jeden z podstawowych elementów budowy ściany komórkowej bakterii rzędu Actinomycetales, podrzędu Corynebacterineae, rodzin: Corynebacteriaceae, Dietziaceae, Gordoniaceae, Mycobacteriaceae, Nocardiaceae, Segniliparaceae, Tsukamurellaceae i Williamsiaceae. Kwasy mikolowe wykazują wysoki poziom zróżnicowania strukturalnego jednocześnie stanowiąc wykładnik pokrewieństwa międzygatunkowego (tab. 1).

Ryc. 1. Ogólny schemat budowy kwasów mikolowych, R1 – łańcuch meromikolowy, R2 – łańcuch α-alkilowy
Tabela 1. Zróżnicowanie długości kwasów mikolowych w obrębie podrzędu Corynebacterineae

Najpełniej zbadanymi i opisanymi w literaturze kwasami mikolowymi o 70-90 atomach węgla w cząsteczce charakteryzuje się rodzaj Mycobacterium. Zbudowane są z nasyconego łańcucha α-węglowodorowego o 20, 22 bądź 24 atomach węgla oraz dłuższego łańcucha meromikolowego, w obrębie którego wyróżniamy dwie charakterystyczne pozycje funkcjonalne – dystalną oraz proksymalną [31]. U prątków gruźlicy dominujący typ kwasów mikolowych (>70%) stanowią α-mikolany mające w obu pozycjach funkcjonalnych podwójne wiązania węglowe lub pierścienie cyklopropanowe. Pozostała część (10-15%) to keto- i metoksymikolany. Charakteryzuje ich obecność w pozycji proksymalnej, pierścienia cyklopropanowego w konformacji cis bądź trans, a w pozycji dystalnej odpowiednio grupy tlenowej bądź metoksylowej [15].
Kwasy mikolowe odgrywają ważną rolę w strukturze ściany komórkowej wpływając na jej integralność oraz przepuszczalność względem związków zarówno o charakterze hydrofilowym i hydrofobowym, w tym leków [49]. Obecność pierścieni cyklopropanowych w strukturze tych związków ma bezpośredni związek ze stopniem integralności ściany komórkowej bakterii oraz chroni komórki przed negatywnym wpływem stresu oksydacyjnego. Dowiedziono, że ubytek postaci keto kwasów mikolowych prowadzi do ograniczenia proliferacji w komórkach makrofagów. Natomiast delecja pierścienia cyklopropanowego w pozycji proksymalnej, bądź ubytek zarówno form keto jak i metoksy prowadzi do znaczącego osłabienia wzrostu prątków w organizmie myszy [57].
Kwasy mikolowe mają wiele unikatowych cech, które pozwalają na sklasyfikowanie ich jako potencjalnych markerów diagnostycznych infekcji wywoływanych przez mikroorganizmy z podrzędu Corynebacterineae. Są markerami ściśle i nierozerwalnie związanymi ze ścianą komórkową mikroorganizmów. Nie są syntetyzowane w organizmie człowieka, a więc detekcja tych związków w materiale badanym stanowi bezpośredni dowód na obecność drobnoustrojów. Ponadto cechują się wysokim stopniem różnorodności pod względem struktury chemicznej, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w taksonomii. Kwasy mikolowe mogą stanowić łącznie 20-40% suchej masy ściany komórkowej. Pozwala to na łatwiejsze wykrycie tych związków w materiale badanym zawierającym żywe mikroorganizmy bądź fragmenty ich osłon komórkowych [7]. Dodatkowym czynnikiem ułatwiającymi ich detekcję jest duża stabilność chemiczna, a co za tym idzie możliwość wykrywania ich obecności nawet w materiale archeologicznym [13].
Obecnie główne zainteresowanie kwasami mikolowymi wiąże się nierozerwalnie z diagnostyką gruźlicy płuc. Najnowocześniejsze techniki spektrometrii mas i chromatografii pozwalają na wykrycie kwasów mikolowych w materiale badanym od pacjentów uzyskując wysoką czułość (94-95%), jak i swoistość (93-95%) przeprowadzonego testu [52]. Jedynym ograniczeniem tych metod jest trudność detekcji kwasów mikolowych z materiału zawierającego bardzo niskie miana bakterii, wskazujące na konieczność ich uprzedniego wstępnego namnażania [49,52].
Metody wykrywania i analizy kwasów mikolowych
Wraz z rozwojem nowych technik analizy chemicznej więcej uwagi zaczęto poświęcać kwasom mikolowym jako potencjalnym markerom różnicowania zwłaszcza w rodzaju Mycobacterium. Początkowo analizie poddawano wydzielone z komórek w wyniku metanolizy estry metylowe kwasów mikolowych uzyskane w wyniku metanolizy całych komórek. Techniki chromatografii gazowej pozwoliły na szczegółowe badania strukturalne kwasów mikolowych [14]. Dowiedziono powstawania swoistych produktów pirolizy estrów metylowych kwasów mikolowych charakterystycznych dla rodzaju Mycobacterium. W rezultacie udowodniono, że technika pirolitycznej chromatografii gazowej pozwala na łatwe rozróżnienie prątków gruźlicy od patogenów, takich jak Nocardia czy Rhodococcus [24,35].
Zastosowanie w analizie kwasów mikolowych znalazły również techniki jedno- oraz dwukierunkowej chromatografii cienkowarstwowej (1D/2D-TLC). Cechujące się łatwością wykonania pozwalają na rozdzielenie badanej mieszaniny zarówno pod względem masy cząsteczkowej, jak i na frakcje alfa-, keto- i metoksy- kwasów mikolowych [34]. Preparatywna chromatografia cienkowarstwowa stanowiła jeden z etapów, dla późniejszej analizy z wykorzystaniem technik chromatografii gazowej czy jądrowego rezonansu magnetycznego (NMR) [33,45].
Kolejną techniką pozwalającą na wykrycie oraz charakterystykę kwasów mikolowych jest wysoko sprawna chromatografia cieczowa (HPLC). Metoda ta opiera się na rozdziale chromatograficznym estrów p-bromofenacylowych kwasów mikolowych wykazujących absorpcję promieniowania ultrafioletowego (UV) [9]. Metoda ulegała późniejszym modyfikacjom np. z wykorzystaniem detektora fluorescencyjnego [59,60].
Znaczny postęp w dziedzinie lipidomiki oraz spektrometrii mas umożliwia obecnie dużo bardziej szczegółowe analizy profilów kwasów mikolowych. Duże możliwości rozdzielcze oraz czułość techniki opierającej się na desorpcji laserowej z udziałem matrycy oraz detektorem czasu przelotu jonów (MALDI-TOF) uczyniły z niej doskonałe narzędzie do badania wysokocząsteczkowych związków, w tym również tych o charakterze lipidowym. Szczególną zaletą tego typu urządzeń jest możliwość bezpośredniego analizowania cząsteczek kwasów mikolowych bez potrzeby przeprowadzania wcześniejszej derywatyzacji [43]. Brak możliwości rozróżnienia izomerów będących kwasami mikolowymi o tej samej masie cząsteczkowej, lecz innej strukturze chemicznej sprawia, że technika ta nie pozwala na przeprowadzenie pełnego różnicowania gatunków w obrębie rodzaju Mycobacterium oraz spokrewnionych z nimi mikroorganizmów [48]. Z tego też powodu najczęściej stosuje się ją w połączeniu z technikami chromatografii cienkowarstwowej pozwalającymi na zdobycie więcej danych o strukturze chemicznej związku [29,61].
Obecnie do kompleksowej analizy kwasów mikolowych najodpowiedniejsze wydają się tandemowe spektrometry mas typu MS/MS wraz ze źródłem jonów typu elektrospray (ESI). Mnogość trybów skanowania pozwala na zebranie maksymalnie szczegółowych danych na temat badanych związków pod względem jakościowym. Pozwalają na ocenę wielkości całych cząsteczek, długości i struktury poszczególnych łańcuchów węglowodorowych, stopnia nasycenia oraz obecności ewentualnych grup funkcyjnych w strukturze kwasów mikolowych.
Połączenie MS/MS z technikami separacji, takimi jak chromatografia cieczowa (LC) czy elektroforeza kapilarna (CE) pozwala na bardziej szczegółową analizę zarówno jakościową jak i ilościową. Dowiedziono dużej skuteczności stosowania technik MS/MS w różnicowaniu profili kwasów mikolowych charakterystycznych dla poszczególnych gatunków M. tuberculosis oraz w identyfikowaniu R. equi [19,55]. Zastosowanie tego typu urządzeń pozwoliłoby na potencjalnie wytypowanie markerów swoistych dla rodzin, rodzajów czy wreszcie poszczególnych gatunków mikroorganizmów zawierających kwasy mikolowe (w swojej ścianie komórkowej).
Mikroorganizmy zawierające kwasy mikolowe wywołujące infekcje oportunistyczne u ludzi
Drobnoustroje zawierające kwasy mikolowe w strukturze ściany komórkowej stanowią dużą i złożoną grupę mikroorganizmów. Wśród nich najczęściej wymienianym patogenem człowieka są prątki M. tuberculosis, czynnik etiologiczny gruźlicy. Prątki kwasooporne wywołują również oportunistyczne zakażenia u ludzi – mikobakteriozy. Obecnie dowodzi się coraz większego udziału bakterii należących do rzędu Actinomycetales, podrzędu Corynebacterineae w zakażeniach oportunistycznych dotychczas klasyfikowanych jako inne mikroorganizmy [47]. Badania polimorfizmu w obrębie podjednostki 16S rRNA są obecnie najpewniejszą metodą dokładnego rozróżnienia tych mikroorganizmów. Ponadto stosuje się metody hybrydyzacji DNA-DNA oraz różnorakie markery chemiotaksonomiczne [42,44]. Dodatkowym potencjalnym markerem różnicowania w obrębie podrzędu Corynebacterineae wydają się kwasy mikolowe. Ich wykrywanie oraz różnicowanie zostało szczegółowo opisano w obrębie rodzaju Mycobacterium, a dotychczasowe wyniki badań zapewne znajdą potencjalne zastosowanie w diagnostyce zakażeń wywołanych przez mikroorganizmy zawierające kwasy mikolowe.
Rhodococcus
Gram-dodatnie bakterie z rodzaju Rhodococcus, szczególnie rozpowszechnione w glebie, stanowią różnorodną grupę mikroorganizmów, spośród których jedynie dwa cechują się patogennością względem ludzi i zwierząt oraz roślin. Ich ściana komórkowa charakteryzuje się obecnością kwasów mikolowych o całkowitej liczbie atomów węgla w cząsteczce w zakresie 32-66. Pod względem stopnia nasycenia łańcuchów węglowodorowych zarówno a-alkilowego jak i meromikolowego w obrębie rodzaju Rhodococcus możemy wyodrębnić dwie pogrupy. Do pierwszej z nich zaliczamy ludzki patogen oportunistyczny – R. equi, znajdujący zastosowanie w procesach bioremediacji – R. erythropolis oraz gatunki R. baikonurensis i R. pyridinivorans [67,69]. Mikroorganizmy te cechują się dużym stopniem wysycenia łańcuchów węglowodorowych kwasów mikolowych o długości 28-50 atomów węgla [20,38,56,58]. R. equi charakteryzuje się największym udziałem w budowie ściany komórkowej w pełni nasyconych kwasów mikolowych o długości wynoszącej odpowiednio 32, 34 i 36 atomów węgla [19]. Przedstawicielami drugiej, znacznie liczniejszej podgrupy, są m.in. powszechny patogen roślin R. fascians oraz bakterie, takie jak R. rhodnii czy R. ruber. Ich ściana komórkowa cechuje się obecnością kwasów mikolowych o długości 34-54 atomów węgla z jednoczesnym ponad 20% udziałem związków o charakterze wielonienasyconym [38,56]. Dowiedziono wpływu przyswajanego źródła węgla na szczegółowy profil kwasów mikolowych w obrębie rodzaju Rhodococcus [54]. Niemniej tak duże różnice w wielkości oraz strukturze cząsteczek kwasów mikolowych wśród tych mikroorganizmów wydają się cechą gatunkową, niezależną od warunków wzrostu in vitro. Różnice dotyczące szczególnie nasycenia łańcuchów węglowodorowych kwasów mikolowych w ścianie komórkowej tych bakterii mogą być podyktowane stopniem przepuszczalności ściany komórkowej bezpośrednio związanym z trybem bytowania danego gatunku. Obecnie cechy morfologiczne i metaboliczne nie dają całkowitej pewności co do prawidłowego sklasyfikowania Rhodococcus. Dopiero analizy polimorfizmu genów kodujących 16S rRNA wskazują na przynależność części szczepów do spokrewnionych rodzajów Dietzia oraz Corynebacterium [39,44].
Nocardia
Bakterie z rodzaju Nocardia stanowią liczną grupę drobnoustrojów glebowych występujących zarówno w klimacie umiarkowanym, strefach subtropikalnych, jak i tropikalnych. Stanowią czynnik etiologiczny nokardioz zwierzęcych – infekcji objawiających się głównie zapaleniem sutków [18]. Przypadki nokardioz u ludzi odnotowywane są sporadycznie, u chorych z obniżoną odpornością wywołując infekcje w obrębie osierdzia, nerek, skóry i tkanek miękkich czy układu oddechowego [18,25,68]. Profil kwasów mikolowych charakterystycznych dla rodzaju Nocardia obejmuje wielonienasycone cząsteczki o długości 42-64 atomów węgla. Jedynie N. pseudosporangifera zawiera w ścianie komórkowej kwasy mikolowe o wielkości cząsteczek C32-C62 [37]. Jednocześnie poszczególne gatunki różnią się ilościowym stosunkiem poszczególnych związków względem siebie. Dla N. pseudovaccinii dominującymi postaciami kwasów mikolowych są C52, C54 i C56, podczas gdy dla N. veterana mają one długość C56, C58, C60 [16,26]. Łańcuchy α-alkilowe kwasów mikolowych nokardii cechują się długością 12-18 atomów węgla z możliwie jednym wiązaniem podwójnym. Profil kwasów mikolowych pokrywa się z opisanym dla rodzaju Rhodococcus, będąc potencjalnie trudno odróżnialny zwłaszcza w obrębie podgrupy tych mikroorganizmów. Niemniej, już różnicowanie w obrębie stopnia nasycenia łańcuchów pozwoli na wydzielenie gatunku R. equi.
Smaragdicoccus
W obrębie rodziny Nocardiaceae wyróżnia się dodatkowo rodzaj Smaragdicoccus, reprezentowany przez gatunek S. niigatensis wyizolowany z gleby na terenach wydobywczych ropy naftowej. Dotychczas nie odnotowano jego patogenności u ludzi. Cechuje się dużą konserwatywnością wielkości cząsteczek kwasów mikolowych, mieszczących się w zakresie 43-49 atomów węgla, oraz dużą różnorodnością pod względem stopnia nasycenia [1]. Taki skład kwasów mikolowych pozwoliłby na potencjalnie łatwe wykluczenie obecności tych mikroorganizmów spośród innych bakterii o podobnej sumarycznej liczbie atomów węgla w cząsteczkach kwasów mikolowych mających znaczenie kliniczne. Charakterystycznie nieparzysta liczba atomów węgla może odnosić się bezpośrednio do obserwacji przeprowadzonych u R. erythropolis i dotyczyć ewolucyjnego przystosowania do przyswajania jako źródła węgla związków o strukturze liniowej i parzystej liczbie atomów węgla [54]. Obserwacja ta wskazuje na potencjalne możliwości skriningu na podstawie składu kwasów mikolowych wśród mikroorganizmów mogących mieć potencjalne zastosowanie w procesach biodegradacji.
Dietzia
Rodzaj Dietzia zdefiniowano po wyodrębnieniu mikroorganizmów klasyfikowanych jako Rhodococcus maris w 1995 r. [46]. Obecnie obejmuje on 12 gatunków bytujących zarówno w glebie, jak i środowiskach wodnych. Szczepy patogenne względem ludzi wywołują zakażenia oportunistyczne u pacjentów z obniżoną odpornością. Gatunek D. maris został dotychczas wyizolowany z powierzchni protezy stawu biodrowego, a także rozpatrywany z przypadku bakteriemii oraz rozwarstwienia regionu aorty [5,47]. Bezpośredni udział w infekcjach oportunistycznych u ludzi wywołanych przez D. papillomatosis oraz D. cinnamea nie został dotychczas w pełni udowodniony [32,39]. Profil kwasów mikolowych, dotychczas przeanalizowanych przedstawicieli rodzaju Dietzia wskazuje na pewien stopień konserwatywności w wielkości i strukturze cząsteczek. Wielkość molekuł kwasów mikolowych waha się w granicach 30-40 atomów węgla przy dominującej w pełni nasyconej formie łańcuchów węglowodorowych o długości łańcucha α-alkilowego w graniach 14-18 atomów węgla [32,38,63]. Dominującą rolę w ścianie komórkowej D. maris odgrywają związki o wielkości 36 i 35 atomów węgla stanowiąc wspólnie ponad połowę wszystkich kwasów mikolowych [38,46]. Profil ten wykazuje wiele podobieństw z gatunkiem R. equi, u którego dominującą rolę odgrywają kwasy mikolowe o długości łańcucha węglowego 32, 34 i 36 atomów węgla. Potencjalnym markerem różnicującym pomiędzy R. equi a mikroorganizmami z rodzaju Dietzia wydają się kwasy mikolowe o 35 atomach węgla, występujące w znikomej ilości w ścianie komórkowej rodzaju Rhodococcus. Dodatkowo cennym markerem różnicującym może być wzajemny stosunek ilościowy kwasów mikolowych o długościach łańcuchów węglowych wynoszących odpowiednio: 34, 35 i 36. Brakuje jednak dalszych badań kwasów mikolowych charakterystycznych dla rodzaju Dietzia, by wyciągać definitywne wnioski o podobieństwach między tymi mikroorganizmami i pewnego wyodrębnienia markerów różnicowania.
Gordonia
Mikroorganizmy należące do rodzaju Gordonia wywołują infekcje oportunistyczne u ludzi oraz biorą udział w procesach bioremediacji oraz biodegradacji ksenobiotyków. Drobnoustroje te najczęściej izolowane są z przypadków bakteriemii rozprzestrzeniających się z centralnych wkłuć u pacjentów przewlekle hospitalizowanych. Izolowane były również od chorych z zapaleniem płuc, ucha środkowego, infekcjami skóry lub innych tkanek. Wśród mikroorganizmów najczęściej wywołujących infekcje układu krwionośnego u ludzi wymienia się: G. bronchialis, G. terrae, G. sputi, G. polyisoprenivorans oraz G. otitidis [22]. W obrębie Gordonia wyróżnia się dwie podgrupy cechujące się obecnością kwasów mikolowych o wielkości mieszczącej się odpowiednio w zakresach 48-58 oraz 52-64 atomów węgla. Do pierwszej z grup należą m. in. niektóre szczepy G. amarae, G. amicalis oraz G. sihwensis. Do drugiej grupy zaliczamy większość mikroorganizmów wyizolowanych z przypadków bakteriemii, a także G. desulfuricans, G. hirsuta, G. aichiensis [27,38,56]. Spośród patogenów ludzkich G. otitidis, G. sputi oraz G. polyisoprenivorans cechują się zdecydowaną dominacją kwasów mikolowych o 62 atomach węgla, stanowiąc około 50% wszystkich kwasów mikolowych w ich ścianie komórkowej. Potencjalnym markerem G. bronchialis jest równy wzajemny stosunek ilościowy C60 i C62. Postacią dominującą kwasów mikolowych u G. terrae są cząsteczki składające się z 58 atomów węgla [21]. Obserwuje się zatem wyraźne różnice w strukturze kwasów mikolowych ściany komórkowej bakterii patogennych dla człowieka i niepatogennych izolatów środowiskowych. Możliwym zatem wydaje się wyodrębnienie markera lub grupy markerów w postaci kwasów mikolowych, które potencjalnie ujawniałby przynależność do rodzaju Gordonia.
Millisia i Skermania
W obrębie rodziny Nocardiaceae wyodrębniono dodatkowo dwa oddzielne rodzaje mikroorganizmów: Millisia oraz Skermania. Kwasy mikolowe tych rodzajów mają długość podobną, co drobnoustroje należące do rodzaju Gordonia. Millisia brevis charakteryzuje się obecnością w ścianie komórkowej kwasów mikolowych o wielkości 44-52 atomów węgla z dominującą rolą C48, C50 oraz C52 [50]. Parzysta liczba atomów węgla pozwala na potencjalne rozróżnienie M. brevis od S. niigatensis, mimo nakładających się zakresów wielkości cząsteczek. Natomiast, Skermania piniformis zawiera kwasy mikolowe o długości 58-64 atomów węgla cechujące się obecnością jednonienasyconego łańcucha a-alkilowego [11].
Williamsia
Wśród bakterii z rodzaju Williamsia wyodrębnia się obecnie siedem gatunków: W. deligens, W. marianensis, W. maris, W. muralis oraz W. serinedens. Dotychczas odnotowano przypadki zakażeń u ludzi obejmujące zapalenie płuc oraz gałki ocznej (W. muralis), a także jeden przypadek bakteriemii (W. serindens) [12,36,64]. Kwasy mikolowe W. muralis zawierają 52-56 atomów węgla, a W. serinedens oraz W. deligens charakteryzują się obecnością wyłącznie w pełni nasyconych łańcuchów α-alkilowych o długości 16 lub 18 atomów węgla we wzajemnym stosunku ilościowym zbliżonym do 1:1 [23,62,66].
Tsukamurella
Gatunek Tsukamurella pulmonis po raz pierwszy wyizolowano z plwociny chorego na gruźlicę płuc w 1996 roku. Obecnie rodzaj ten obejmuje zarówno gatunki izolowane ze środowiska, jak i szczepy klinicznie ważne: T. inchonensis, T. paurometabola, T. pseudospumae, T. pulmonis, T. spongiae, T. spumae, T. strandjordii i T. tyrosinosolvens. Wśród głównych zakażeń oportunistycznych u ludzi wywołanych przez te mikroorganizmy wymienia się zakażenia krwi związane z wlewami dożylnymi oraz infekcje dróg oddechowych [6,30,51]. Inne, rzadsze zakażenia obejmują skórę i tkanki miękkie oraz infekcje oka [2,30]. Ściana komórkowa bakterii z rodzaju Tsukamurella cechuje się obecnością kwasów mikolowych o liczbie atomów węgla w zakresie 64-76 dla T. tyrosinosolvens, T. spumae oraz T. pseudospumae [65]. Profil kwasów mikolowych T. spongiae rozszerza dolny zakres możliwych mas cząsteczkowych do łańcuchów składających się z co najmniej 58 atomów węgla [40]. Profil kwasów mikolowych dla T. carboxydivorans całkowicie odstaje od wymienionej charakterystyki cechując się obecnością związków o długości C81-C95. Profil ten zdecydowanie bardziej przystaje do składu kwasów mikolowych rodzaju Mycobacterium (ryc. 2) [41].

Ryc. 2. Zróżnicowanie wielkości kwasów mikolowych w obrębie podrzędu Corynebacterineae
Wspólnymi cechami kwasów mikolowych Tsukamurella jest brak dodatkowych grup funkcyjnych w strukturze nienasyconych łańcuchów meromikolowych, gdzie liczba podwójnych wiązań miedzy atomami węgla może dochodzić do siedmiu. Dodatkowo możliwe jest występowanie w strukturze tych cząsteczek jedynie łańcuchów α-alkilowych o długości 20 lub 22 atomów węgla, całkowicie nasyconych lub mających jedno wiązanie podwójne [65]. Pod względem struktury i długości fragmentu a-alkilowego rodzaj Tsukamurella wykazuje duży stopień podobieństwa z prątkami atypowymi z rodzaju Mycobacterium z w pełni nasyconymi łańcuchami α-alkilowymi o długości zazwyczaj C24 i C26 z marginalnym udziałem C28 [55]. Mikroorganizmy te mogą być jednak z łatwością rozróżnialne ze względu na wielkość całych cząsteczek kwasów mikolowych, które u prątków kwasoopornych wahają się w granicach 70-90 atomów węgla, stopniu nasycenia łańcuchów meromikolowych oraz obecności postaci metoksy- oraz ketokwasów mikolowych [24].
Segniliparus
Rodzaj Segniliparus obejmuje obecnie dwa oddzielne gatunki: Segniliparus rotundus oraz Segniliparus rugosus. Początkowo sklasyfikowane przez CDC (Centers for Disease Control and Prevention) jako trudne do zidentyfikowania szczepy prątków kwasoopornych prawdopodobnie zaangażowane w rozwój mikobakterioz w obrębie dróg oddechowych [8]. Dotychczas dowiedziono infekcji wywołanych przez Segniliparus głównie u pacjentów z mukuwiscydozą oraz w jednym przypadku zapalenia płuc u pacjenta z niemukowiscydozowym rozstrzeniem oskrzeli [10,17,28]. Profil kwasów mikolowych charakterystyczny dla rodzaju Segniliparus nie został szczegółowo określony. Wnioskując z czasu retencji w rozdziale HPLC oraz badań TLC, można stwierdzić, że najprawdopodobniej kwasy mikolowe charakterystyczne dla tego rodzaju mają wielkość 90-110 atomów węgla o nierozgałęzionej strukturze i nie zawierają dodatkowych grup funkcyjnych. Pozwoliłoby to łatwo odróżnić te mikroorganizmy od prątków Mycobacterium, z którymi łączy ich obecność C22 i C24 łańcuchów α-alkilowych kwasów mikolowych [8].
Podsumowanie
Mikroorganizmy należące do rzędu Actinomycetales, podrzędu Corynebacterineae cechują się wysoką różnorodnością pod względem profilu i wielkości cząsteczek kwasów mikolowych, obecności grup funkcyjnych, długości poszczególnych łańcuchów węglowodorowych oraz stopniem nasycenia. Obecne techniki dokładnej analizy chemicznej wykorzystujące spektrometrię mas umożliwiają dostrzec niekiedy subtelne różnice. Pozwoli to na stworzenie łatwej i szybkiej metody chemiotaksonomicznej opierającej się na kwasach mikolowych w obrębie tak złożonej grupy drobnoustrojów o rosnącym znaczeniu klinicznym.
PIŚMIENNICTWO
[1] Adachi K., Katsuta A., Matsuda S., Peng X., Misawa N., Shizuri Y., Kroppenstedt R.M., Yokota A., Kasai H.: Smaragdicoccus niigatensis gen. nov., sp. nov., a novel member of the suborder Corynebacterineae. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2007; 57: 297-301
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[2] Almeida D.R., Miller D., Alfonso E.C.: Tsukamurella: an emerging opportunistic ocular pathogen. Can. J. Ophthalmol., 2010; 45: 290-293
[PubMed]
[3] Anderson R.J.: The chemistry of lipoids of tubercle bacilli. IX. The occurrence of hexacosanic acid in the unsaponifiable wax. J. Biol. Chem., 1929; 85: 351-354
[4] Asselineau J., Lederer E.: Structure of mycolic acids of Mycobacteria. Nature, 1950; 166: 782-783
[PubMed]
[5] Bemer-Melchior P., Haloun A., Riegel P., Drugeon H.B.: Bacteremia due to Dietzia maris in an immunocompromised patient. Clin. Infect. Dis., 1999; 29: 1338-1340
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[6] Bouza E., Pérez-Parra A., Rosal M., Martín-Rabadán P., Rodríguez-Créixems M., Marín M.: Tsukamurella: a cause of catheter-related bloodstream infections. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis., 2009; 28: 203-210
[PubMed]
[7] Brennan P.J., Nikaido H.: The envelope of mycobacteria. Annu. Rev. Biochem., 1995; 64: 29-63
[PubMed]
[8] Butler W.R., Floyd M.M., Brown J.M., Toney S.R., Daneshvar M.I., Cooksey R.C., Carr J., Steigerwalt A.G., Charles N.: Novel mycolic acid-containing bacteria in the family Segniliparaceae fam. nov., including the genus Segniliparus gen. nov., with descriptions of Segniliparus rotundus sp. nov. and Segniliparus rugosus sp. nov. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2005; 55: 1615-1624
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[9] Butler W.R., Guthertz L.S.: Mycolic acid analysis by high-performance liquid chromatography for identification of Mycobacterium species. Clin. Microbiol. Rev., 2001; 14: 704-726
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[10] Butler W.R., Sheils C.A., Brown-Elliott B.A., Charles N., Colin A.A., Gant M.J., Goodill J., Hindman D., Toney S.R., Wallace R.J. Jr, Yakrus M.A.: First isolations of Segniliparus rugosus from patients with cystic fibrosis. J. Clin. Microbiol., 2007; 45: 3449-3452
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[11] Chun J., Blackall L.L., Kang S.O., Hah Y.C., Goodfellow M.: A proposal to reclassify Nocardia pinensis Blackall et al. as Skermania piniformis gen. nov., comb. nov. Int. J. Syst. Bacteriol., 1997; 47: 127-131
[PubMed] [Full Text PDF]
[12] del Mar Tomas M., Moure R., Saez Nieto J.A., Fojon S., Fernandez A., Diaz M., Villanueva R., Bou G.: Williamsia muralis pulmonary infection. Emerg. Infect. Dis., 2005; 11: 1324-1325
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[13] Donoghue H.D., Lee O.Y., Minnikin D.E., Besra G.S., Taylor J.H., Spigelman M.: Tuberculosis in Dr Granville’s mummy: a molecular re-examination of the earliest known Egyptian mummy to be scientifically examined and given a medical diagnosis. Proc. Biol. Sci., 2010; 277: 51-56
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[14] Ete´madi A.H.: The use of pyrolysis gas chromatography and mass spectroscopy in the study of the structure of mycolic acids. J. Gas. Chromatogr., 1967; 5: 447-456
[15] Glickman M.S.: The mmaA2 gene of Mycobacterium tuberculosis encodes the distal cyclopropane synthase of the alpha-mycolic acid. J. Biol. Chem., 2003; 278: 7844-7849
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[16] Gürtler V., Smith R., Mayall B.C., Pötter-Reinemann G., Stackebrandt E., Kroppenstedt R.M.: Nocardia veterana sp. nov., isolated from human bronchial lavage. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2001; 51: 933-936
[PubMed] [Full Text PDF]
[17] Hansen T., Van-Kerckhof J., Jelfs P., Wainwright C., Ryan P., Coulter C.: Segniliparus rugosus infection, Australia. Emerg. Infect. Dis., 2009; 15: 611-613
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[18] Hidri N., Farina C., Szponar B., Paściak M., Grzegorzewicz A., Mordarska H., Gamian A., Boiron P.: Nokardia i nokardiozy. Pneumonol. Alergol. Pol., 2001; 69: 677-686
[PubMed] [Full Text PDF]
[19] Hsu F.F., Soehl K., Turk J., Haas A.: Characterization of mycolic acids from the pathogen Rhodococcus equi by tandem mass spectrometry with electrospray ionization. Anal. Biochem., 2011; 409: 112-122
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[20] Hsu F.F., Wohlmann J., Turk J., Haas A.: Structural definition of trehalose 6-monomycolates and trehalose 6,6′-dimycolates from the pathogen Rhodococcus equi by multiple-stage linear ion-trap mass spectrometry with electrospray ionization. J. Am. Soc. Mass. Spectrom., 2011; 22: 2160-2170
[PubMed]
[21] Iida S., Taniguchi H., Kageyama A., Yazawa K., Chibana H., Murata S., Nomura F., Kroppenstedt R.M., Mikami Y.: Gordonia otitidis sp. nov., isolated from a patient with external otitis. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2005; 55: 1871-1876
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[22] Johnson J.A., Onderdonk A.B., Cosimi L.A., Yawetz S., Lasker B.A., Bolcen S.J., Brown J.M., Marty F.M.: Gordonia bronchialis bacteremia and pleural infection: case report and review of the literature. J. Clin. Microbiol., 2011; 49: 1662-1666
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[23] Kämpfer P., Andersson M.A., Rainey F.A., Kroppenstedt R.M., Salkinoja-Salonen M.: Williamsia muralis gen. nov., sp. nov., isolated from the indoor environment of a children’s day care centre. Int. J. Syst. Bacteriol., 1999; 49: 681-687
[PubMed] [Full Text PDF]
[24] Kaneda K., Naito S., Imaizumi S., Yano I., Mizuno S., Tomiyasu I., Baba T., Kusunose E., Kusunose M.: Determination of molecular species composition of C80 or longer-chain alpha-mycolic acids in Mycobacterium spp. by gas chromatography-mass spectrometry and mass chromatography. J. Clin. Microbiol., 1986; 24: 1060-1070
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[25] Kanne J.P., Yandow D.R., Mohammed T.L., Meyer C.A.: CT findings of pulmonary nocardiosis. AJR. Am. J. Roentgenol., 2011; 197: W266-W272
[PubMed]
[26] Kim K.K., Roth A., Andrees S., Lee S.T., Kroppenstedt R.M.: Nocardia pseudovaccinii sp. nov. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2002; 52: 1825-1829
[PubMed] [Full Text PDF]
[27] Klatte S., Rainey F.A., Kroppenstedt R.M.: Transfer of Rhodococcus aichiensis Tsukamura 1982 and Nocardia amarae Lechevalier and Lechevalier 1974 to the genus Gordona as Gordona aichiensis comb. nov. and Gordona amarae comb. nov. Int. J. Syst. Bacteriol., 1994; 44: 769-773
[PubMed] [Full Text PDF]
[28] Koh W.J., Choi G.E., Lee S.H., Park Y.K., Lee N.Y., Shin S.J.: First case of Segniliparus rotundus pneumonia in a patient with bronchiectasis. J. Clin. Microbiol., 2011; 49: 3403-3405
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[29] Laval F., Lanéelle M.A., Déon C., Monsarrat B., Daffé M.: Accurate molecular mass determination of mycolic acids by MALDI-TOF mass spectrometry. Anal Chem., 2001; 73: 4537-4544
[PubMed]
[30] Liu C.Y., Lai C.C., Lee M.R., Lee Y.C., Huang Y.T., Liao C.H., Hsueh P.R.: Clinical characteristics of infections caused by Tsukamurella spp. and antimicrobial susceptibilities of the isolates. Int. J. Antimicrob. Agents., 2011; 38: 534-537
[PubMed]
[31] Liu J., Barry C.E. 3rd, Besra G.S., Nikaido H.: Mycolic acid structure determines the fluidity of the mycobacterial cell wall. J. Biol. Chem., 1996; 271: 29545-29551
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[32] Mayilraj S., Suresh K., Kroppenstedt R.M., Saini H.S.: Dietzia kunjamensis sp. nov., isolated from the Indian Himalayas. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2006; 56: 1667-1671
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[33] Mederos L., Valdivia J.A., Valero-Guillén P.L.: Analysis of the structure of mycolic acids of Mycobacterium simiae reveals a particular composition of alpha-mycolates in strain 'habana’ TMC 5135, considered as immunogenic in tuberculosis and leprosy. Microbiology, 2007; 153: 4159-4165
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[34] Minnikin D.E., Alshamaony L., Goodfellow M.: Differentiation of Mycobacterium, Nocardia, and related taxa by thin-layer chromatographic analysis of whole-organism methanolysates. J. Gen. Microbiol., 1975; 88: 200-204
[PubMed] [Full Text PDF]
[35] Minnikin D.E., Dobson G., Parlet J.H., Datta A.K., Minnikin S.M., Goodfellow M.: Topics in lipid research: from structural elucidation to biological function. Analysis of mycobacteria mycolic acids. Royal Society of Chemistry, London 1986, 139-143
[36] Murray R.J., Aravena-Román M., Kämpfer P.: Endophthalmitis due to Williamsia muralis. J. Med. Microbiol., 2007; 56: 1410-1412
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[37] Nishiuchi Y., Baba T., Hotta H.H., Yano I.: Mycolic acid analysis in Nocardia species. The mycolic acid compositions of Nocardia asteroides, N. farcinica, and N. nova. J. Microbiol. Methods., 1999; 37: 111-122
[PubMed]
[38] Nishiuchi Y., Baba T., Yano I.: Mycolic acids from Rhodococcus, Gordonia, and Dietzia. J. Microbiol. Methods., 2000; 40: 1-9
[PubMed]
[39] Niwa H., Lasker B.A., Hinrikson H.P., Franzen C.G., Steigerwalt A.G., Whitney A.M., Brown J.M.: Characterization of human clinical isolates of Dietzia species previously misidentified as Rhodococcus equi. Eur. J. Clin. Microbiol. Infect. Dis., 2011; 31: 811-812
[PubMed]
[40] Olson J.B., Harmody D.K., Bej A.K., McCarthy P.J.: Tsukamurella spongiae sp. nov., a novel actinomycete isolated from a deep-water marine sponge. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2007; 57: 1478-1481
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[41] Park S.W., Kim S.M., Park S.T., Kim Y.M.: Tsukamurella carboxydivorans sp. nov., a carbon monoxide-oxidizing actinomycete. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2009; 59: 1541-1544
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[42] Paściak M., Mordarska H., Szponar B., Gamian A.: Metody chemiotaksonomiczne w rozpoznawaniu zakażeń wywoływanych przez aktynobakterie. Postępy Hig. Med. Dośw., 2007; 61: 403-412
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[43] Pignone M., Greth K.M., Cooper J., Emerson D., Tang J.: Identification of mycobacteria by matrix-assisted laser desorption ionization-time-of-flight mass spectrometry. J. Clin. Microbiol., 2006; 44: 1963-1970
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[44] Pilares L., Agüero J., Vázquez-Boland J.A., Martínez-Martínez L., Navas J.: Identification of atypical Rhodococcus-like clinical isolates as Dietzia spp. by 16S rRNA gene sequencing. J. Clin. Microbiol., 2010; 48: 1904-1907
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[45] Rafidinarivo E., Lanéelle M.A., Montrozier H., Valero-Guillén P., Astola J., Luquin M., Promé J.C., Daffé M.: Trafficking pathways of mycolic acids: structures, origin, mechanism of formation, and storage form of mycobacteric acids. J. Lipid Res., 2009; 50: 477-490
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[46] Rainey F.A., Klatte S., Kroppenstedt R.M., Stackebrandt E.: Dietzia, a new genus including Dietzia maris comb. nov., formerly Rhodococcus maris. Int. J. Syst. Bacteriol., 1995; 45: 32-36
[PubMed] [Full Text PDF]
[47] Reyes G., Navarro J.L., Gamallo C., delas Cuevas M.C.: Type A aortic dissection associated with Dietzia maris. Interact. Cardiovasc. Thorac. Surg., 2006; 5: 666-668
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[48] Yassin A.F., Young C.C., Lai W.A., Hupfer H., Arun A.B., Shen F.T., Rekha P.D., Ho M.J.: Williamsia serinedens sp. nov., isolated from an oil-contaminated soil. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2007; 57: 558-561
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[49] Saleeb P.G., Drake S.K., Murray P.R., Zelazny A.M.: Identification of mycobacteria in solid-culture media by matrix-assisted laser desorption ionization-time of flight mass spectrometry. J. Clin. Microbiol., 2011; 49: 1790-1794
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[50] Salvadó-Viader J.M., Molina-Torres C.A., Guerrero-Olazarán M.: Detection and identification of mycobacteria by mycolic acid analysis of sputum specimens and young cultures. J. Microbiol. Methods, 2007; 70: 479-483
[PubMed]
[51] Savini V., Fazii P., Favaro M., Astolfi D., Polilli E., Pompilio A., Vannucci M., D’Amario C., Di Bonaventura G., Fontana C., D’Antonio D.: Tuberculosis-like pneumonias by the aerobic actinomycetes Rhodococcus, Tsukamurella and Gordonia. Microbes. Infect., 2011; 14: 401-410
[PubMed]
[52] Schwartz M.A., Tabet S.R., Collier A.C., Wallis C.K., Carlson L.C., Nguyen T.T., Kattar M.M., Coyle M.B.: Central venous catheter-related bacteremia due to Tsukamurella species in the immunocompromised host: a case series and review of the literature. Clin. Infect. Dis., 2002; 35: e72-e77
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[53] Shui G., Bendt A.K., Jappar I.A., Lim H.M., Laneelle M., Hervé M., Via L.E., Chua G.H., Bratschi M.W., Rahim S.Z., Michelle A.L., Hwang S.H., Lee J.S., Eum S.Y., Kwak H.K., Daffé M., Dartois V., Michel G., Barry C.E.3rd, Wenk M.R.: Mycolic acids as diagnostic markers for tuberculosis case detection in humans and drug efficacy in mice. EMBO Mol. Med., 2012; 4: 27-37
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[54] Soddell J.A., Stainsby F.M., Eales K.L., Kroppenstedt R.M., Seviour R.J., Goodfellow M.: Millisia brevis gen. nov., sp. nov., an actinomycete isolated from activated sludge foam. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2006; 56: 739-744
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[55] Sokolovská I., Rozenberg R., Riez C., Rouxhet P.G., Agathos S.N., Wattiau P.: Carbon source-induced modifications in the mycolic acid content and cell wall permeability of Rhodococcus erythropolis 9. Appl. Environ. Microbiol., 2003; 69: 7019-7027
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[56] Song S.H., Park K.U., Lee J.H., Kim E.C., Kim J.Q., Song J.: Electrospray ionization-tandem mass spectrometry analysis of the mycolic acid profiles for the identification of common clinical isolates of mycobacterial species. J. Microbiol. Methods, 2009; 77: 165-177
[PubMed]
[57] Stratton H.M., Brooks P.R., Seviour R.J.: Analysis of the structural diversity of mycolic acids of Rhodococcus and Gordonia [correction of Gordonla] isolates from activated sludge foams by selective ion monitoring gas chromatography-mass spectrometry (SIM GC-MS). J. Microbiol. Methods, 1999; 35: 53-63
[PubMed]
[58] Takayama K., Wang C., Besra G.S.: Pathway to synthesis and processing of mycolic acids in Mycobacterium tuberculosis. Clin. Microbiol. Rev., 2005; 18: 81-101
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[59] Tindall B.J., Euzeby J.P.: A taxonomic note on the authorship and date of valid publication of Rhodococcus sputi. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2001; 51: 255-256
[PubMed] [Full Text PDF]
[60] Uenishi Y., Takii T., Yano I., Sunagawa M.: Separation and molecular characterization of mycolic acid from the cell wall skeleton of Mycobacterium bovis BCG Tokyo 172 (SMP-105) and BCG substrains by normal-phase high performance liquid chromatography and liquid chromatography/mass spectrometry. J. Microbiol. Methods, 2009; 77: 320-322
[PubMed]
[61] Viader-Salvadó J.M., Molina-Torres C.A., Guerrero-Olazarán M.: Detection and identification of mycobacteria by mycolic acid analysis of sputum specimens and young cultures. J. Microbiol. Methods, 2007; 70: 479-483
[PubMed]
[62] Watanabe M., Aoyagi Y., Ridell M., Minnikin D.E.: Separation and characterization of individual mycolic acids in representative mycobacteria. Microbiology, 2001; 147: 1825-1837
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[63] Yassin A.F., Hupfer H.: Williamsia deligens sp. nov., isolated from human blood. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2006; 56: 193-197
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[64] Yassin A.F., Hupfer H., Schaal K.P.: Dietzia cinnamea sp. nov., a novel species isolated from a perianal swab of a patient with a bone marrow transplant. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2006; 56: 641-645
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[65] Yassin A.F., Lombardi S.J., Fortunato S.J., McNabb P.C., Carr M.B., Trabue C.H.: Perinatal sepsis caused by Williamsia serinedens infection in a 31-year-old pregnant woman. J. Clin. Microbiol., 2010; 48: 2626-2629
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
[66] Yassin A.F., Rainey F.A., Brzezinka H., Burghardt J., Rifai M., Seifert P., Feldmann K., Schaal K.P.: Tsukamurella pulmonis sp. nov. Microbiol Immunol., 1996; 40: 1-4
[67] Yoon J.H., Kang S.S., Cho Y.G., Lee S.T., Kho Y.H., Kim C.J., Park Y.H.: Rhodococcus pyridinivorans sp. nov., a pyridine-degrading bacterium. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2000; 6: 2173-2180
[PubMed] [Full Text PDF]
[68] Yu X., Han F., Wu J., He Q., Peng W., Wang Y., Huang H., Li H., Wang R., Chen J.: Nocardia infection in kidney transplant recipients: case report and analysis of 66 published cases. Transpl. Infect. Dis., 2011; 13: 385-391
[PubMed]
[69] Zhang Y.Q., Li W.J., Kroppenstedt R.M., Kim C.J., Chen G.Z., Park D.J., Xu L.H., Jiang C.L.: Rhodococcus yunnanensis sp. nov., a mesophilic actinobacterium isolated from forest soil. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2005; 55:1133-1137
[PubMed] [Full Text HTML] [Full Text PDF]
Autorzy deklarują brak potencjalnych konfliktów interesów.