Metotreksat w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów
Renata Budzyńska 1 , Helena Zakliczyńska 2Abstrakt
Reumatoidalne zapalenie stawów (r.z.s.) jest przewlekła, immunologicznie zależna choroba tkanki łącznej, charakteryzująca się nieswoistym zapaleniem symetrycznych stawów. Przewlekły, postępujący proces zapalny rozpoczynający się w błonie maziowej stawów, prowadzi do niszczenia tkanek stawowych, zniekształceń i upośledzenia czynności stawów. W przebiegu choroby może dojść do zmian w wielu układach i narządach (do zapalenia naczyń obwodowych, błony naczyniowej oka, płuc). Farmakologiczne leczenie r.z.s. rozpoczyna się od niesteroidowych leków przeciwzapalnych (n.l.p.z). Do tej grupy leków należy m.in.: kwas acetylosalicylowy, indometacyna, diklofenak, ibuprofen. Ich stosowanie wiąże się z występowaniem wielu działań niepożądanych. Druga grupę stanowią leki modyfikujące przebieg choroby. Należą do nich sole złota, sulfasalazyna, D – penicylamina, chlorochina i hydroksychlorochina, cyklosporyna, leflunomid. Inna duża grupa leków stosowanych w r.z.s. są leki immunosupresyjne będące inhibitorami czynnika martwicy nowotworu (TNF-α). Stosuje się obecnie trzy leki: etanercept, infliximab oraz adalimumab. Wskazaniem do ich zalecenia są ciężkie postaci r.z.s. Dużym przełomem w leczeniu r.z.s. było zastosowanie metotreksatu. Obecnie jest on uważany za lek pierwszego rzutu. Immunosupresyjne i przeciwzapalne działania metotreksatu są związane z hamowaniem enzymów zależnych od folianu przez pochodne poliglutaminianowe, lub pośrednio z uwolnieniem adenozyny i/lub apoptoza i delecja klonalna zaktywowanych limfocytów krwi obwodowej w fazie S. Bardzo ważna rola w leczeniu r.z.s. odgrywa leczenie skojarzone z dwoma lub trzema lekami modyfikującymi przebieg choroby.