Abstrakt

Od wielu lat dokumentuje się znaczenie stylu życia, zwłaszcza czynników dietetycznych w rozwoju nowotworów złośliwych. Obserwacje te potwierdzono w licznych badaniach epidemiologicznych i eksperymentalnych. Jednak, mimo wielu doniesień, także przeciwstawnych, szczegółowa rola kwasów tłuszczowych i ich metabolitów w nowotworzeniu nie została jednoznacznie ustalona. Nadal badane jest m.in. znaczenie kwasu linolowego, należącego do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6. Ze względu na różnorodność raportów naukowych autorzy starają się krytycznie zanalizować wiadomości na temat proponowanej roli kwasu linolowego w rozwoju raka jelita grubego, wyciągając z nich praktyczne wnioski. Możliwość zmiany stylu życia, w tym nawyków żywieniowych, oraz ich rzeczywisty wpływ na rozwój nowotworów złośliwych, jest bardzo ważnym obszarem badań i może mieć wpływ na epidemiologię. W oparciu o dostępne obecnie dane można sformułować zalecenia dietetyczne wskazujące na zbilansowanie udziału w diecie poszczególnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Zaleca się, by u osób dorosłych udział LA wynosił 4% wartości energetycznej diety, natomiast udział kwasu α-linolenowego 0,5% wartości energetycznej diety. W celu dostarczenia odpowiedniej ilości kwasów dokozaheksaenowego i eikozapentaenowego, rekomenduje się, by w racjach pokarmowych uwzględniać co najmniej 2 porcje ryb w tygodniu, w tym 1 porcję ryby tłustej.

Przypisy

• 1. Abdolmaleki F., Kovanen P.T., Mardani R., Gheibi-Hayat S.M., BoS., Sahebkar A.: Resolvins: Emerging players in autoimmune andinflammatory diseases. Clin. Rev. Allergy Immunol., 2020; 58: 82–91 2 Bautista D., Obrador A., Moreno V., Cabeza E., Canet R., BenitoE., Bosh X., Costa J.: Ki-ras mutation modifies the protective effectof dietary monounsaturated fat and calcium on sporadic colorectalcancer. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev., 1997; 6: 57–61
  Google Scholar
• 2. represses gene expression: Evidence of role inacute-phase inflammatory response. Arterioscler. Thromb. Vasc.Biol., 2002; 22: 1631–1636
  Google Scholar
• 3. Brink M., Weijenberg M.P., De Goeij A.F., Schouten L.J., KoedijkF.D., Roemen G.M., Lentjes M.H., De Bruïne A.P., Goldbohm R.A.,Van Den Brandt P.A.: Fat and K-ras mutations in sporadic colorectalcancer in The Netherlands Cohort Study. Carcinogenesis,2004; 25: 1619–1628
  Google Scholar
• 4. Broughton K.S., Johnson C.S., Pace B.K., Liebman M., KleppingerK.M.: Reduced asthma symptoms with n-3 fatty acid ingestion arerelated to 5-series leukotriene production. Am. J. Clin. Nutr., 1997;65: 1011–1017
  Google Scholar
• 5. Burdan F., Chałas A., Szumiło J.: Cyclooxygenase and prostanoids– biological implications. Postępy Hig. Med. Dośw., 2006;60: 129–141
  Google Scholar
• 6. Caygil C.P., Charlett A., Hill M.J.: Fat, fish, fish oil and cancer.Br. J. Cancer, 1996; 74: 159–164
  Google Scholar
• 7. Cichosz G., Czeczot H.: Rzekomo zdrowe tłuszcze roślinne. Pol.Merk. Lek. 2011; 31: 184–239
  Google Scholar
• 8. de Lorgeril M., Renaud S., Mamelle N., Salen P., Martin J.L.,Guidollet J., Touboul P., Delay J.: Mediterranean alpha-linolenicacid-rich diet in secondary prevention of coronary heart disease.Lancet, 1994; 343: 1454–1459
  Google Scholar
• 9. Diergaarde B., van Geloof W.L., van Muijen G.N., Kok F.J., KampmanE.: Dietary factors and the occurrence of truncating APC mutationsin sporadic colon carcinomas: A Dutch population-basedstudy. Carcinogenesis, 2003; 24: 283–290
  Google Scholar
• 10. Ferruci L., Cherubini A., Bandinelli S., Bartali B., Corsi A., LauretaniF., Martin A., Andres-Lacueva C., Senin U., Guralnik J.M.: Relationshipof plasma polyunsaturated fatty acids to circulating inflammatorymarkers. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2006; 91: 439–446
  Google Scholar
• 11. Giuliani A., Ferrara F., Scimò M., Angelico F., Olivieri L., BassoL.: Adipose tissue fatty acid composition and colon cancer: A casecontrolstudy. Eur. J. Nutr., 2014; 53: 1029–1037
  Google Scholar
• 12. Hanse-Petrik M.B, McEntee M.F., Jull B., Shi H., Zemel M.B.,Whelan J.: Prostaglandin E2 protects intestinal tumors from nonsteroidalanti-inflammatory drug-induced regression in ApcMin/+mice. Cancer Res., 2002; 62: 403–408
  Google Scholar
• 13. Janion K., Copija A., Walkiewicz K., Nowakowska-Zajdel E.:Rak jelita grubego u osób starszych – znaczenie peroksydacji lipidóww procesach nowotworzenia. Post. Diet. Geriat. Gerontol.,2016; 4: 48–52
  Google Scholar
• 14. Jelińska M.: Kwasy tłuszczowe – czynniki modyfikujące procesynowotworowe. Biul. Wydz. Farm. AMW, 2005; 1: 1–9
  Google Scholar
• 15. Jelińska M., Tokarz A., Brzóska J.: Tłuszcze diety a zawartośćHETE i HODE w mikrosomach wątrobowych szczurów. Bromat.Chem. Toksykol., 2010; 3: 330–335
  Google Scholar
• 16. Koh W.P, Yuan J.M, van der Berg D., Lee H.P., Yu M.C.: Interactionbetween cyclooxygenase-2 gene polymorphism and dietaryn-6 polyunsaturated fatty acids on colon cancer risk: The SingaporeChinese Health Study. Br. J. Cancer, 2004; 90: 1760–1764
  Google Scholar
• 17. Levi F., Pasche C., Lucchini F., Vecchia C.L.: Macronutrientsand colorectal cancer: A Swiss case-control study. Ann. Oncol.,2002; 13: 369–373
  Google Scholar
• 18. Lu X.F., He G.Q., Yu H.N., Ma Q., Shen S.R., Das U.N.: Colorectalcancer cell growth inhibition by linoleic acid is related to fatty acidcomposition changes. J. Zhejiang Univ. Sci. B., 2010; 11: 923–930
  Google Scholar
• 19. Lu X., Yu H., Ma Q., Shen S., Das, U.N.: Linoleic acid suppressescolorectal cancer cell growth by inducing oxidant stress and mitochondrialdysfunction. Lipids Health Dis., 2010; 9: 106
  Google Scholar
• 20. Łacheta D., Olejarz W., Włodarczyk M., Nowicka G.: Wpływkwasu dokozaheksaenowego (DHA) i eikozapentaenowego (EPA)na regulację funkcji komórek śródbłonka naczyniowego. PostępyHig. Med. Dośw., 2019; 73: 467–475
  Google Scholar
• 21. Ma Y., Yang Y., Wang F., Zhang P., Shi C., Zou Y., Qin H.: Obesityand risk of colorectal cancer: A systematic review of prospectivestudies. PLoS One, 2013; 8: e53916
  Google Scholar
• 22. Marciniak-Łukasiak K.: Rola i znaczenie kwasów tłuszczowychomega-3. Żywn. Nauka Tech. Jakość, 2011; 6: 24–35
  Google Scholar
• 23. Matsuoka T., Adair J.E., Lih F.B., Hsi L.C., Rubino M., Eling T.E.,Tomer K.B., Yashiro M., Hirakawa K., Olden K., Roberts J.D.: Elevateddietary linoleic acid increases gastric carcinoma cell invasion andmetastasis in mice. Br. J. Cancer, 2010; 103: 1182–1191
  Google Scholar
• 24. Mocellin M.C., Camargo C.Q., Nunes E.A., Fiates G.M., TrindadeE.B.: A systematic review and meta-analysis of the n-3 polyunsaturatedfatty acids effects on inflammatory markers in colorectalcancer. Clin. Nutr., 2016; 35: 359–369
  Google Scholar
• 25. Mormile R., Vittori G., De Michele M., Squarcia U., Quani F.:Linoleic acid and colorectal cancer cell growth suppression: is thederegulation of mitochondrial survivin the key factor? Int. J. ColorectalDis., 2012; 27: 1383–1384
  Google Scholar
• 26. Muc-Wierzgoń M., Nowakowska-Zajdel E., Dzięgielewska-Gęsiak S., Kokot T., Klakla K., Fatyga E., Grochowska-NiedworokE., Waniczek D., Wierzgoń J.: Specific metabolic biomarkers as riskand prognostic factors in colorectal cancer. World J. Gastroenterol.,2014; 20: 9759–9774
  Google Scholar
• 27. Nishioka N., Matsuoka T., Yashiro M., Hirakawa K., Olden K.,Roberts J.D.: Linoleic acid enhances angiogenesis through suppressionof angiostatin induced by plasminogen activator inhibitor 1 Br. J. Cancer, 2011; 105: 1750–1758
  Google Scholar
• 28. Nowak J.Z.: Przeciwzapalne „prowygaszeniowe” pochodnewielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6.Postępy Hig. Med. Dośw., 2010; 64: 115–132
  Google Scholar
• 29. Nowakowska-Zajdel E., Mazurek U., Ziółko E., Niedworok E.,Fatyga E., Kokot T., Muc-Wierzgoń M.: Analysis of expression profileof gene encoding proteins of signal cascades activated by insulinlikegrowth factors in colorectal cancer. Int. J. Immunopathol.Pharmacol., 2011; 24: 781–787
  Google Scholar
• 30. Papafili A., Hill M.R., Brull D.J, McAnulty R.J., Marshall R.P.,Humphries S.E., Laurent G.J.: Common promoter variant in cyclooxygenase-
  Google Scholar
• 31. Ribioli E.: The European Prospective Investigation into Cancerand Nutrition (EPIC): Plans and progress. J. Nutr., 2001; 131:170S–175S
  Google Scholar
• 32. Schloss I., Kidd M.S., Tichelaar H.Y, Young G.O., O’Keefe S.J.:Dietary factors associated with a low risk of colon cancer in colouredWest Coast fishermen. S. Afr. Med. J., 1997; 87: 152–158
  Google Scholar
• 33. Shimomoto T., Luo Y., Ohmori H., Chihara Y., Fujii K., SasahiraT., Denda A., Kuniyasu H.: Advanced glycation end products (AGE)induce the receptor for AGE in the colonic mucosa of azoxymethane-injected Fischer 344 rats fed with a high-linoleic acid and highglucosediet. J. Gastroenterol., 2012; 47: 1073–1083
  Google Scholar
• 34. Simopoulos A.P.: Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease:The epidemiological evidence. Environ. Health Prev. Med.,2002; 6: 203–209
  Google Scholar
• 35. Simopoulos A.P.: Omega-3 fatty acids in health and disease andin growth and development. Am. J. Clin. Nutr., 1991; 54: 438–463
  Google Scholar
• 36. Simopoulos A.P.: The importance of the omega-6/omega-3fatty acid ratio in cardiovascular disease and other chronic diseases.Exp. Biol. Med., 2008; 233: 674–688
  Google Scholar
• 37. Thun M.J, Namboordi M.M, Heath C.W.Jr.: Aspirin use andreduced risk of fatal colon cancer. N. Engl. J. Med., 1991; 325: 1593–1596
  Google Scholar
• 38. Wang W., Yang H., Johnson D., Gensler C., Decker E., Zhang G.:Chemistry and biology of ω-3 PUFA peroxidation-derived compounds.Prostaglandins Other Lipid Mediat., 2017; 132: 84–91
  Google Scholar
• 39. Weijenberg M.P., Lüchtenborg M., De Goeij A.F., Brink M., vanMuijen G.N., deBruine A.P., Goldbohm R.A., van den Brandt P.A.:Dietary fat and risk of colon and rectal cancer with aberrant MLH1expression, APC or KRAS genes. Cancer Causes Control., 2007; 18:865–879
  Google Scholar
• 40. Whelan J., McEntee M.F.: Dietary (n-6) PUFA and intestinaltumorigenesis. J. Nutr., 2004; 134: 3421S–3426S
  Google Scholar
• 41. Yang B., Ren X.L., Fu Y.Q., Gao I.L., Li D.: Ratio of n-3/n-6 PUFAsand risk of breast cancer: A meta-analysis of 274135 adult femalesfrom 11 independent prospective studies. BMC Cancer, 2014; 14: 105
  Google Scholar
• 42. Yang K., Li H., Dong J., Dong Y., Wang C.Z.: Expression profileof polyunsaturated fatty acids in colorectal cancer. World J. Gastroenterol.,2015; 21: 2405–2412
  Google Scholar
• 43. Zampelas A., Paschos G., Rallidis L., Yiannakouris N.: Linoleicacid to alpha-linolenic acid ratio. From clinical trials to inflammatorymarkers of coronary artery disease. World Rev. Nutr. Diet.,2003; 92: 92–108
  Google Scholar
• 44. Zhao G., Etherton T.D., Martin K.R., West S.G., Gillies P.J., Kris-Etherton P.M.: Dietary α-linolenic acid reduces inflammatory andlipid cardiovascular risk factors in hypercholesterolemic men andwomen. J. Nutr., 2004; 134: 2991–2997
  Google Scholar

Pełna treść artykułu