Streszczenie

Obecny w zapisie hipokampalnej aktywności elektroencefalograficznej rytm theta jest przekładem modelowej oscylacji i synchronizacji zachodzącej w sieciach neuronalnych ośrodkowego układu nerwowego. Obecnie wiadomo, że u podstaw procesów oscylacyjnych leży sprawna komunika­cja międzyneuronalna odbywająca się za pośrednictwem synaps chemicznych i elektrycznych. Mimo dobrze udokumentowanej wiedzy dotyczącej udziału transmisji chemicznej w powstawaniu rytmu theta, rola znacznie szybszej, przebiegającej za pośrednictwem połączeń szczelinowych, transmisji elektrycznej pozostaje wciąż nie do końca poznana. W pracy omówiono dotychcza­sowe badania dotyczące funkcji niskooporowych połączeń szczelinowych w powstawaniu rytmu theta – najlepiej zsynchronizowanego wzorca EEG rejestrowanego z mózgu ssaków.

Słowa kluczowe:synapsy elektryczne • rytm theta • formacja hipokampa • in vitro • in vivo

Summary

Hippocampal theta rhythm is probably the best example of oscillations and synchrony phenome­na occurring in neuronal networks of the central nervous system. It is well known that intraneu­ronal communication via chemical and electrical synapses underlies these oscillatory processes. Despite well-documented knowledge concerning the participation of chemical transmission in production of theta activity, the role of much faster gap junction communication is still not ful­ly understood. This paper provides an overview of current research data concerning the involve­ment of electrical transmission in generation of the best synchronized EEG pattern recorded from the mammalian brain – theta rhythm.

Key words:gap junction • theta rhythm • hippocampal formation • in vivo • in vitro

Wykaz skrótów:

ACSF – sztuczny płyn mózgowo-rdzeniowy (artificial cerebrospinal fluid); AP5 – niekompetetywny agonista receptorów NMDA; CA1, CA3 – obszary komórek piramidowych hipokampa właściwego; CCH – karbachol; CHIN – chinina; Cx36, Cx45 – izoformy białek koneksynowych; EEG – elektroencefalogram; EPSPs – potencjały postsynaptyczne pobudzające (excitatory postsynaptic potentials); GJ – synapsa elektryczna, połączenie szczelinowe (gap junction); HPC – formacja hipokampa; IPSPs – potencjały postsynaptyczne hamujące (inhibitory postsynaptic potentials); KARB – karbenoksolon; LIA – wysokoamplitudowa aktywność zdesynchronizowana (large irregular activity); MPOs – rytmiczne wahania potencjału błonowego (membrane potential oscillations); NMDA – kwas N-metylo-D-asparginowy; OUN – ośrodkowy układ nerwowy; TMA – trimetyloamina.

Wprowadzenie

Właściwości elektrofizjologiczne komórek nerwowych oraz interakcje zachodzące m.in. w sieciach neuronalnych umoż­liwiają synchronizację oscylacji potencjałów błonowych, widoczną w polowym zapisie aktywności elektroencefa­lograficznej (EEG) jako rytmiczny wzorzec o różnej czę­stotliwości. Należy pamiętać, że u podstaw ośrodkowych procesów oscylacyjnych leży przede wszystkim spraw­na komunikacja pozwalająca na synchronizację aktyw­ności neuronów.

Badania dotyczące sposobów przekazywania informa­cji między neuronami mają wieloletnią historię i sięga­ją końca XIX wieku. Do lat 40. ub.w., obowiązywała hi­poteza rektikularna, zakładająca ciągłą sieciową budowę tkanki nerwowej [85]. Dopiero rozwój technik ekspery­mentalnych pozwolił na obalenie tej niezwykle popularnej wśród neurobiologów teorii i dał podstawę nowej koncep­cji określanej dziś jako teoria neuronalna. Fundamentem tej koncepcji stały się wyniki badań histologicznych Cajala wskazujące na brak bezpośredniego kontaktu między neu­ronami i obecność fizycznej przerwy między sąsiadujący­mi komórkami [3,26]. Dalsze badania wykazały, że po­zbawione bezpośredniego kontaktu neurony, komunikują się jednak ze sobą za pośrednictwem swoistych związ­ków chemicznych, uwalnianych na zakończeniach akso­nów [63]. To niezwykłe odkrycie zdominowało na wiele lat kierunki badań dotyczących przekazywania informacji między komórkami nerwowymi. Nowe doniesienia doty­czące komunikacji międzyneuronalnej pojawiły się wraz z rozwojem zaawansowanych technik mikroskopowych. Rezultatem tych badań były dane wskazujące na obec­ność mostków cytoplazmatycznych zapewniających szyb­ki i bezpośredni kontakt między sąsiadującymi neuronami [77]. Połączenia te, według badań elektrofizjologicznych, stanowią podstawę morfologiczną transmisji elektrycznej, odbywającej się za pośrednictwem synaps elektrycznych [7,35,62,79,87,88,103].

Budowa synaps elektrycznych

Synapsy elektryczne, nazywane także połączeniami szcze­linowymi (gap junction – GJ), to heksamery utworzone z sześciu cząsteczek białka integralnego zwanego koneksy­ną. W błonie komórkowej białka te tworzą tzw. konekson, przybierający postać półkanału (ryc. 1) [8]. Ścisłe połącz­nie dwóch położonych współosiowo koneksonów sąsiadu­jących neuronów stanowi niskooporową drogę pozwala­jącą na bezpośredni przepływ między komórkami jonów oraz cząsteczek o masie nieprzekraczającej 1 kDa [33].

Ryc. 1. Schemat budowy synapsy elektrycznej. Sześć podjednostek koneksynowych tworzy heksagonalną strukturę półkanału (koneksonu). Dwa wewnątrzbłonowe kanały sąsiadujących neuronów tworzą synapsę elektryczną ze szczeliną (1-2 nm) występującą po zewnętrznej stronie komórki

Biochemiczną identyfikację białek tworzących strukturę koneksonu opisali Kumar i Gilula [61]. Autorzy ci wyka­zali, że pod względem biochemicznym koneksyny stano­wią heterogenną grupę białek, wykazujących jednak wspól­ne schematy budowy. Każda z izoform tego białka składa się z czterech hydrofobowych domen transbłonowych (m1- m4), dwóch pętli zewnątrzkomórkowych (el1-el2) i jednej pętli wewnątrzkomórkowej (cl) oraz położonych w cyto­plazmie końców: karboksylowego (COOH) i aminokwa­sowego (NH₂) (ryc. 2) [61].

Ryc. 2. Typy połączeń szczelinowych wyodrębnione na podstawie różnic w budowie koneksonu oraz sposobu połączenia dwóch współtworzących kanał jonowy koneksonów (wg [61] zmodyfikowano)

Niejednorodność strukturalna białek koneksynowych sta­ła się podstawą do wyodrębnienia dwóch postaci półkana­łów [34,84]. W pierwszym przypadku sześć identycznych pod względem biochemicznym koneksyn tworzy homo­meryczny konekson. Natomiast w drugim, obecność kilku izoform koneksynowych w obrębie pojedynczego konekso­nu determinuje heteromeryczną postać półkanału (ryc. 3). Homomeryczne i heteromeryczne koneksony mogą tworzyć homo- oraz heterotypowe kanały jonowe [90]. Kanały homo­typowe to struktury utworzone z dwóch identycznych konek­sonów homomerycznych lub heteromerycznych. Powstałe w ten sposób połączenia tworzą odpowiednio homomerycz­no-homotypowe oraz heteromeryczno-homotypowe połą­czenia szczelinowe (ryc. 3). Natomiast kanał utworzony z dwóch różnych pod względem biochemicznym konekso­nów tworzy ostatni typ połączeń szczelinowych określany jako heteromeryczno-heterotypowy (ryc. 3) [90].

Ryc. 3. Schemat struktury drugorzędowej koneksyny z widocznymi domenami transbłonowymi (m1-m4), pętlami zewnątrz- (el1, el2) i wewnątrzkomórkowymi (cl) oraz położonymi po stronie cytoplazmy końcami aminokwasowym (NH₂) i karboksylowym (COOH)

Dotąd zidentyfikowano 20 ludzkich oraz 21 mysich białek koneksynowych, których skrótowe nazwy uwzględniają oznakowanie kodujących je genów oraz masę cząsteczkową wyrażoną w kDa [11]. Obecność licznych izoform konek­synowych determinuje nie tylko różnorodność struktural­ną półkanału, czy ostatecznie ukształtowanego połączenia szczelinowego, ale wpływa przede wszystkim na właści­wości fizykochemiczne tego połączenia. Właściwości fi­zykochemiczne GJ umożliwiają z kolei synchronizację aktywności neuronów tworzących lokalne sieci neuronal­ne w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). W pracy omówiono rolę synaps elektrycznych w powstawaniu ryt­mu theta – najlepiej zsynchronizowanej aktywności EEG rejestrowanej z mózgu ssaków.

Występowanie synaps elektrycznych w OUN

Pierwsze doniesienia wskazujące na obecność synaps elek­trycznych w OUN pojawiły się pod koniec lat 50. ub.w. [7,10,103]. Wówczas to, w pionierskich badaniach prowa­dzonych na neuronach stawonogów wykazano, że oprócz transmisji chemicznej istnieje również przekaźnictwo znacznie szybsze, odbywające się za pośrednictwem tzw. szlaków elektrycznych [103]. Na wyniki potwierdzające występowanie GJ w tkance nerwowej kręgowców nie trze­ba było długo czekać. Rezultaty licznych badań wykazały, że złącza niskooporowe występują nie tylko w tkance ner­wowej ryb i płazów [35,79,88], ale również u ssaków [4]. Wydaje się zatem, że oba typy komunikacji międzyneu­ronalnej (chemiczna i elektryczna) występują powszech­nie wzajemnie się uzupełniając.

Wprawdzie dotąd zidentyfikowano około 20 genów od­powiedzialnych za ekspresję różnych izoform koneksy­nowych, ale w OUN ssaków występuje zaledwie dziesięć z nich i dwie tzw. paneksyny. Obecność białek koneksy­nowych stwierdzono w licznych obszarach mózgu, w tym w formacji hipokampa (HPC), która ściśle jest związana z powstawaniem zsynchronizowanego wzorca EEG – ryt­mu theta [27]. W strukturze tej zidentyfikowano obie pa­neksyny oraz dwie izoformy koneksynowe (Cx36 i Cx45) [5,6,46,68,105]. Co ciekawe, dokładne mapowanie lokali­zacji hipokampalnych GJ wykazało, że synapsy elektryczne w tej strukturze występują w polach CA1, CA3 hipokampa właściwego oraz zakręcie zębatym, czyli obszarach uzna­wanych za wewnątrzhipokampalne generatory rytmu theta [14,16,50,51,57,59]. To właśnie wyniki badań immunohisto­chemicznych potwierdzające obecność GJ w formacji hipo­kampa oraz wyniki badań elektrofizjologicznych wskazujące na udział transmisji elektrycznej w powstawaniu aktywno­ści epileptycznej [27,74,81,95], rytmu gamma [96,98] oraz szybkich oscylacji [31,97] stały się przesłanką do zapocząt­kowania badań mających na celu wyjaśnienie roli transmisji elektrycznej w generowaniu hipokampalnego rytmu theta.

Rytm theta jako przykład zsynchronizowanej aktywności oscylacyjnej

Rytm theta, zwany także rytmiczną aktywnością wolno fa­lową, jest przykładem modelowej oscylacji i synchroniza­cji zachodzącej w sieciach neuronalnych OUN [14,16,20]. Ten wysokoamplitudowy (1-2 mV) wzorzec EEG o nie­malże sinusoidalnym przebiegu i szerokim zakresie czę­stotliwości (3-12 Hz) rejestrowany jest z różnych obszarów układu limbicznego. Jedną ze struktur tego układu silnie związaną z powstawaniem aktywności theta jest formacja hipokampa (HPC) [14,16,56]. Klasyczne już dzisiaj bada­nia Vanderwolfa [99,100,108], prowadzone na gryzoniach, stały się podstawą sformułowania powszechnie obowiązu­jącej hipotezy zakładającej heterogenny charakter rytmu theta u szczurów. Zgodnie z nią u gryzoni występują dwa typy rytmu theta różniące się między sobą pasmem domi­nującej częstotliwości oraz powiązaniem z aktywnością ru­chową. Co więcej, badania farmakologiczne wykazały, że oba typy rytmu mają odmienne podłoże neurochemiczne oraz różną wrażliwość na podawane związki anestetycz­ne [14,16,60,100].

Typ I theta (7-12 Hz), określany także jako ruchowo za­leżny, obserwowany jest u gryzoni podczas biegania, cho­dzenia, pływania oraz niestereotypowych ruchów kończyn i głowy, czyli w trakcie tzw. dowolnych aktów ruchowych [99,101]. Badania farmakologiczne wykazały, że aktywność typu I znoszona jest przez uretan, pentobarbital i eter etylo­wy, czyli najczęściej stosowane anestetyki [14,65,82,100]. Z kolei obwodowe iniekcje siarczanu atropiny (antagoni­sty receptorów cholinergicznych muskarynowych), pozo­stawały bez wpływu na rejestrowany wzorzec EEG, wska­zując tym samym na niecholinergiczny charakter rytmu theta typu I [13,14,16,20,21,60,65,82,100].

Aktywność polowa theta typu II, w odróżnieniu od the­ta I, charakteryzuje się nie tylko niższym, ale także węż­szym pasmem częstotliwości (4-7 Hz) (ryc. 4, górny panel). Ponadto, typ II theta oporny jest na działanie anestetyków, wrażliwy na iniekcje siarczanu atropiny oraz rejestrowany wyłącznie podczas akinezji [13,14,16,20,21,51,53,55,57,60,65,82,100]. Obecnie wiadomo, że w powstawaniu aktyw­ności typu II, poza układem cholinergicznym, uczestniczy także układ GABA-ergiczny. Co więcej, dynamiczna rów­nowaga między wymienionymi układami neurotransmi­syjnymi warunkuje naprzemienne występowania w zapi­sie hipokampalnego EEG aktywności rytmicznej i wysoko amplitudowej aktywności zdesynchronizowanej (large ir­regular activity – LIA) [16,86].

Ryc. 4. Zapis aktywności EEG rejestrowanej z formacji hipokampa u anestetyzowanego szczura (górny panel) wraz ze schematem przedstawiającym klasyfikację neuronów związanych z rytmem theta (dolny panel składający się z czterech linii). Dwie górne linie ilustrują odpowiednio wzór wyładowań neuronów theta-ON fazowych i theta-ON tonicznych. Dwie dolne linie, przedstawiają wzór wyładowań dwóch podtypów neuronów theta-OFF odpowiednio fazowych i tonicznych (wg [30] zmodyfikowano)

Rola synaps elektrycznych w powstawaniu hipokampalnego rytmu theta

Badania in vitro

Do końca lat 90. ubiegłego wieku rola transmisji chemicz­nej w powstawaniu rytmu theta została stosunkowo dobrze udokumentowana. Doniesienia wskazujące na udział sy­naps elektrycznych w powstawaniu tego wzorca EEG po­jawiły się dopiero na początku obecnego stulecia [41,58]. Wówczas to w badaniach dotyczących mechanizmów zwią­zanych z powstawaniem ośrodkowych zjawisk rytmicznych zaczęto stosować związki chemiczne (tzw. blokery i „otwie­racze”) zmieniające właściwości elektrofizjologiczne sy­naps elektrycznych [74]. Cechą charakterystyczną bloke­rów jest znoszenie lub osłabianie transmisji elektrycznej, natomiast „otwieraczy” usprawnienie przekaźnictwa elek­trycznego poprzez zwiększenie liczby synaps elektrycz­nych aktywnie uczestniczących w przekazywaniu pobu­dzenia między sąsiadującymi neuronami.

Wstępne dane wskazujące na udział GJ w powstawaniu aktywności oscylacyjnej theta pochodzą z badań prowa­dzonych na skrawkach formacji hipokampa [58]. Autorzy cytowanych badań wykazali, że dodanie do sztucznego płynu mózgowo-rdzeniowego (ACSF) blokerów synaps elektrycznych (karbenoksolonu – KARB lub chininy – CHIN) znosi cholinergicznie wywołany rytm theta w ob­szarze CA3 hipokampa właściwego. Obserwowany efekt rozwijał się stopniowo prowadząc po upływie 40-45 min do zaniku rytmu theta oraz towarzyszącej mu aktywno­ści komórkowej. W innych badaniach, prowadzonych na modelu in vivo, po zastosowaniu KARB obserwowano zanik synchronizacji postsynaptycznych potencjałów ha­mujących (IPSPs) w polu CA3 [111] lub zniesienie ak­tywności epileptycznej rejestrowanej z obszaru CA1 hi­pokampa właściwego [81,98]. Warto podkreślić, że zanik aktywności epileptycznej z zapisu EEG następował, po­dobnie jak w badaniach Konopackiego i wsp. [58], z pew­nym opóźnieniem. Choć mechanizm tego zjawiska nie zo­stał do końca wyjaśniony to sądzi się, że efekt odroczenia związany jest z oddziaływaniem blokera GJ na mechani­zmy fosforylacji podjednostek koneksonowych, bądź ich agregacji [95].

Brak rytmu theta w zapisie hipokampalnego EEG po za­stosowaniu blokerów GJ stanowi bezpośredni dowód na aktywny udział hipokampalnych synaps elektrycznych w procesach synchronizacyjnych związanych z powsta­waniem cholinergicznie indukowanej aktywności theta [58]. Co ciekawe, w opisywanych badaniach, mimo dłu­gotrwałego wypłukiwania z preparatów HPC zastosowa­nych blokerów, nie odnotowano powrotu aktywności po­lowej theta w zapisie EEG. Płukanie skrawków w ACSF niezawierającym blokerów pozwoliło jedynie na zareje­strowanie pojedynczych wyładowań epileptycznych. Efekt ten mógł być spowodowany szkodliwym wpływem karbe­noksolonu i chininy na sieć neuronalną hipokampalnych skrawków mózgowych [81]. Rejestracja aktywności epilep­tycznej w wypłukanych z blokerów skrawkach sugerowała jednak, że działanie zastosowanych związków ograniczo­ne było prawdopodobnie jedynie do hamowania mechani­zmów synchronizacyjnych [58].

Udział synaps elektrycznych w powstawaniu aktywności rytmicznej theta potwierdzony został również w badaniach prowadzonych na skrawkach mózgowych uzyskanych z in­nych struktur niż formacja hipokampa. Hughes i wsp. [44], stosując skrawki ciała kolankowatego bocznego po zastoso­waniu KARB zaobserwowali obniżenie amplitudy rejestro­wanego lokalnie rytmu pojawiającego się w odpowiedzi na aktywację metabotropowych receptorów glutaminergicz­nych. Z kolei Garner i wsp. [40] donosili o zaniku aktyw­ności theta wywołanej kwasem kainowym w skrawkach uzyskanych z przyśrodkowej przegrody.

Badania ex vivo

Powszechność stosowania modeli in vitro w badaniach elektrofizjologicznych dotyczących aktywności oscylacyj­nej ma swoje uzasadnienie. Technika skrawków mózgo­wych ma liczne zalety, z których najważniejsze to: szyb­ka preparatyka, stosunkowo łatwa kontrola środowiska zewnątrzkomórkowego oraz bezpośrednia kontrola wzro­kowa badanej tkanki [83]. Jednak ograniczony czas pro­wadzenia doświadczeń i brak impulsacji dochodzących z innych obszarów mózgowia, mających decydujące zna­czenie dla ostatecznego stanu czynnościowego badanej struktury, stanowił punkt wyjścia do badań ex vivo oraz in vivo. Zastosowanie tych modeli pozwoliło na zweryfiko­wanie oraz uzupełnienie wiedzy pozyskanej z badań pro­wadzonych w warunkach pozaustrojowych. To właśnie ograniczony czas rejestracji aktywności polowej i komór­kowej oraz procesy degeneracyjne zachodzące w skraw­kach mózgowych podczas długotrwałych rejestracji mo­gły być w badaniach Konopackiego i wsp. [58] przyczyną braku możliwości ponownej rejestracji rytmu theta w pre­paratach HPC in vitro. Dlatego też, w celu ograniczenia ewentualnych procesów degeneracyjnych tkanki wpły­wających na rejestrowaną aktywność EEG, zaplanowano doświadczenia, w których skrawki hipokampalne prepa­rowane był ze szczurów premedykowanych karbenokso­lonem [22]. W omawianych doświadczeniach dootrzew­nowe iniekcje stosowanego blokera GJ wykonywane były od 1. do 12. godz. przed przygotowywaniem skrawków (ryc. 5). Opracowanie powyższej procedury doświadczalnej możliwe było przede wszystkim dzięki doniesieniom wska­zującym na możliwość przenikania KARB przez barierę krew-mózg [64,95,106].

Ryc. 5. Przebieg badań ex vivo, w trakcie których badano wpływu dootrzewnowych iniekcji karbenoksolonu (blokera synaps elektrycznych) na aktywność rytmiczną theta wywołaną w skrawkach formacji hipokampa

Analiza uzyskanych w badaniach ex vivo danych wykaza­ła, że skrawki formacji hipokampa pobrane od zwierząt, u których preparatyka wykonywana była do 3. godz. po dootrzewnowych iniekcjach KARB w dalszym ciągu nie generowały rytmu theta. Jednak wydłużanie czasu między obwodowym podaniem blokera a przygotowaniem prepara­tów w znaczący sposób zwiększało prawdopodobieństwo zarejestrowania aktywności polowej theta. W skrawkach uzyskanych od zwierząt premedykowanych KARB od 6. do 8. godz. przed ich przygotowaniem niemalże w poło­wie przypadków rejestrowano rytm theta. Całkowity po­wrót zdolności generowania rytmu theta przez skrawki obserwowany był po maksymalnym (12. godz.) odrocze­niu procedury przygotowania preparatów [22]. Zatem uzy­skane przez Bocian i wsp. [22] wyniki wykazały, że dzia­łanie KARB jest długotrwałe i w pełni odwracalne. Co więcej potwierdziły, że brak rejestracji theta w badaniach Konopackiego i wsp. [58] nie był związany z uszkodze­niem hipokampalnej sieci neuronalnej, lecz ograniczonym czasem rejestracji w procedurze in vitro.

Przedstawione do tej pory wyniki badań prowadzonych w warunkach pozaustrojowych oraz na modelu ex vivo dostarczyły niezbitych dowodów na istotną rolę hipokam­palnych synaps elektrycznych w mechanizmach synchro­nizacyjnych związanych z powstawaniem lokalnie reje­strowanej aktywności rytmicznej. Ponadto wykazały, że sprawne przekaźnictwo chemiczne jest niewystarczają­ce do zapewnienia optymalnego poziomu synchronizacji w sieciach neuronalnych [22,58].

Badania in vivo

Jak wspomniano wcześniej wyniki badań in vitro, prowa­dzonych na skrawkach odizolowanych od wpływów impul­sacji biegnących z innych obszarów mózgowia, wymagają weryfikacji w modelach doświadczalnych wykorzystują­cych anestetyzowane lub swobodnie poruszające się zwie­rzęta. Pierwszą pracą, w której podjęta została próba okre­ślenia roli GJ w generowaniu hipokampalnego rytmu theta w warunkach in vivo była publikacja Blanda i wsp. [15]. Wykorzystując swobodnie poruszające się szczury autorzy cytowanych badań podawali zwierzętom anestetyczne daw­ki halotanu do HPC. Związek ten, podobnie jak karbenok­solon i chinina, blokuje GJ [42,107,110] oraz zgodnie z do­niesieniami Nishikawy i McIvera [70] wzmaga, odbywające się za pośrednictwem receptorów GABA_A-ergicznych, ha­mowanie synaptyczne w intereuronach obszaru CA1 hipo­kampa właściwego. Uwzględniając wcześniejsze doniesienia o aktywnym udziale układu GABA-ergicznego w powstawa­niu theta typu II [86] oraz zdolność halotanu do osłabiania transmisji elektrycznej, uzyskane przez Blanda i wsp. [15] wyniki były dość zaskakujące. Okazało się, że iniekcje ane­stetycznych dawek halotanu nie miały wpływu na rytm the­ta typu II. Co więcej, dawki niższe niż anestetyczne (0,5-1,0%) indukowały nie tylko rytm typu II o podwyższonej amplitudzie i mocy, ale także ruchowo zależny rytm typu I.

Weryfikacji prowadzonych przez Blanda i wsp. [15] badań podjęli się kilka lat później Gołębiewski i wsp. [41] oraz Bocian i wsp. [22] wykorzystując swobodnie poruszające się koty i anestetyzowane szczury. Zamiast halotanu w obu doświadczeniach użyto karbenoksolonu i chininy. Choć w badaniach elektrofizjologicznych poświęconych roli GJ w ośrodkowych mechanizmach oscylacyjnych, wspo­mniane blokery używane są powszechnie do iniekcji do­mózgowych, to stosunkowo rzadko podawano je obwodo­wo. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w tym, że nieswoiste objawy towarzyszące obwodowym iniekcjom blokerów GJ mogą maskować ich działanie ośrodkowe. Ponadto zmiana aktywności położonych poza OUN połą­czeń szczelinowych może prowadzić do zaburzeń fizjolo­gicznych mogących mieć charakter letalny [28,80].

Mimo zagrożeń związanych z dootrzewnowym podaniem KARB i CHIN Gołębiewski i wsp. [41] zdecydowali się zbadać wpływ obwodowych iniekcji tych związków na hipokampalny rytm theta rejestrowany u swobodnie po­ruszających się kotów. Dootrzewnowe iniekcje obu blo­kerów znosiły rytm theta z zapisu hipokampalnego EEG [41]. Uzyskane wyniki porównane zostały następnie z da­nymi pochodzącymi z doświadczeń, w których wykonywa­no dohipokampalne iniekcje obu blokerów [41]. Iniekcje lokalne, w przeciwieństwie do obwodowych, prowadziły jedynie do obniżenia amplitudy i mocy badanej aktywno­ści. Zaobserwowane różnice w stopniu blokowania były najprawdopodobniej spowodowane zasięgiem oddziały­wania podanych blokerów. W przypadku domózgowych iniekcji, farmakologiczne działanie obu związków ogra­niczało się prawdopodobnie jedynie do obszaru znajdu­jącego się w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca iniekcji. Natomiast pokonujące barierę krew-mózg blokery wpły­wały na aktywność wielu struktur związanych z powstawa­niem rytmu theta [16,21]. Co ciekawe, Gołębiewski i wsp. [41] donosili, że obserwowane po iniekcjach KARB lub CHIN hamowanie lub tłumienie, rozwijało się stopnio­wo i podobnie jak w badaniach in vitro [58] następowało z pewnym opóźnieniem. Warto nadmienić, że obserwo­wane po iniekcjach blokerów GJ zmiany dotyczyły jedy­nie amplitudy i mocy hipokampalnego rytmu theta [41]. Badania prowadzone na swobodnie poruszających się ko­tach po raz pierwszy wskazywały na udział synaps elek­trycznych w powstawaniu aktywności rytmicznej theta re­jestrowanej w warunkach in vivo.

O istotnym znaczeniu niskooporowych połączeń szczelino­wych w generowaniu hipokampalnego rytmu theta świad­czą również badania przeprowadzone na anestetyzowa­nym szczurze [22]. Jest to jedyny model doświadczalny umożliwiający rejestrację opornej na działanie anestety­ków i wrażliwej na iniekcje siarczanu atropiny aktywności theta typu II. Największą zaletą badań prowadzonych na anestetyzowanych szczurach jest możliwość precyzyjne­go monitorowania poziomu anestezji przez dożylne poda­wanie uretanu. Podawany do żyły jarzmowej anestetyk po­zwala regulować głębokość snu zwierząt i utrzymywać go na poziomie umożliwiającym naprzemienne rejestrowanie w zapisie EEG rytmu theta i aktywności zdesynchronizo­wanej (LIA), bez konieczności stosowania dodatkowych bodźców czuciowych (np. szczypania w ogon czy drażnie­nia wibrysów). W badaniach prowadzonych na szczurach poddanych narkozie uretanowej Bocian i wsp. [23] testowa­li kolejno wpływ dootrzewnowych oraz dohipokampalnych iniekcji KARB. Po obwodowym podaniu karbenoksolonu, w dawkach 100-300 mg/kg m.c., nie obserwowano zmian w zapisie hipokampalnego EEG. Zwiększenie dawki do 400 mg/kg m.c. także nie miało wpływu na zapis hipokam­palnego EEG. Jednak godzinę po dootrzewnowych iniek­cjach tak wysokiej dawki blokera, obserwowano niewy­dolność krążeniowo-oddechową prowadzącą do śmierci zwierzęcia [22]. W celu wyeliminowania efektu letalnego wykonano domózgowe iniekcje KARB. Dohipokampalne iniekcje blokera GJ znosiły u anestetyzowanych szczurów rytm theta z rejestrowanego lokalnie zapisu EEG. Co cie­kawe, hamujący wpływ iniekcji KARB ograniczał się je­dynie do zmian w amplitudzie i mocy rytmu oraz ujawnił się podobnie jak we wszystkich omówionych wcześniej badaniach z półgodzinnym opóźnieniem [41,58]. Wydaje się zatem, że powyższy wzór odroczenia działania KARB jest zjawiskiem typowym i może być obserwowany w róż­nych warunkach doświadczalnych.

W trakcie omawiania wyników badań, w których stosowa­no KARB nie sposób pominąć, że związek ten jest także agonistą receptorów mineralokortykoidowych [67] i anta­gonistą receptorów glutaminergicznych typu N-metylo-D-asparaginowego (NMDA) [29,73]. Obecność obu ty­pów receptorów w HPC wykazano we wcześniejszych badaniach [45,76,102]. Na podstawie dostępnych w li­teraturze danych wydaje się, że obserwowany w bada­niach Bocian i wsp. [23] efekt nie jest związany z interak­cją KARB z którymkolwiek ze wspomnianych wcześniej receptorów. Przypuszczenie to opiera się m.in. na wyni­kach doświadczeń prowadzonych przez Rossa i wsp. [81] oraz Bostanciego i Bagiriciego [24]. Autorzy tych badań obserwowali hamujący wpływ karbenoksolonu na aktyw­ność erupcyjną hipokampalnych neuronów, w obecności antagonisty receptorów mineralokortykoidowych – spiro­lolaktanu. Jednak aktywacja receptorów mineralokortyko­idowych wzmagała aktywność hipokampalnych neuronów [67] oraz podatność na epilepsję indukowaną pentylenetetra­zolem i kwasem kainowym [45,78]. Wyniki te są sprzecz­ne nie tylko z uzyskanymi przez Bocian i wsp. [23] wyni­kami, ale także rezultatami innych badań [41,58]. Z kolei Pitkänen i wsp. [75] wykazali, że dootrzewnowe iniekcje D-cykloseryny (antagonisty receptorów NMDA) zwięk­szały moc rytmu theta typu II, a obserwowany efekt anta­gonizowany był przez niekompetetywnego agonistę tych receptorów – MK-81.

W świetle przedstawionych danych pojawia się pytanie: czy obserwowany w badaniach prowadzonych na anestetyzo­wanych szczurach efekt dohipokampalnych iniekcji KARB pojawia się na skutek blokowania połączeń szczelinowych, czy też aktywacji receptorów NMDA? Odpowiedź na po­stawione pytanie przyniosły opublikowane w 2007 r. ba­dania Blanda i wsp. [17]. Autorzy tych badań wykazali, że dohipokampalne iniekcje NMDA indukowały lokalnie rytm theta, a obserwowany efekt był znoszony przez AP5 – nie­kompetetywnego antagonistę receptorów NMDA. Co cie­kawe, wywołana iniekcjami NMDA aktywność theta nie znikła po dootrzewnowych iniekcjach antagonisty recep­torów muskarynowych – siarczanu atropiny. Brak wpły­wu iniekcji atropiny na wywołany iniekcjami NMDA rytm świadczy o istnieniu u szczurów nowego rodzaju aktyw­ności rytmicznej theta, mającego odmienne podłoże neu­rochemiczne niż powszechnie znane typy theta (typ I i II). Wydaje się zatem, że wyniki badań Blanda i wsp. [17] dają podstawę do wnioskowania, że obserwowane w badaniach Bocian i wsp. [23] blokujące działanie karbenoksolonu na rejestrowany w warunkach głębokiej anestezji rytm theta typu II, nie jest związane z oddziaływaniem na recepto­ry glutaminergiczne.

W badaniach prowadzonych na szczurach poddanych nar­kozie uretanowej dokonywano także dohipokampalnych iniekcji chininy – selektywnego blokera synaps elektrycz­nych zawierających w swoim składzie koneksynę Cx36 [23]. W formacji hipokampa izoforma Cx36 występuje wyłącz­nie w GABA-ergicznych interneuronach [43,111] zlokali­zowanych w obszarach silnie związanych z generowaniem rytmu theta, tj.: polu CA1, CA3 hipokampa właściwego i zakręcie zębatym [25,53,54,56,59]. Dohipokampalne iniekcje chininy powodowały jedynie tłumienie rytmu theta, a nie jego blokowanie, jak to się działo w doświadczeniach z nieselektywnym blokerem GJ – karbenoksolonem [23]. Choć kierunek zmian w obu przypadkach był podobny, to istniała różnica w dynamice obserwowanej odpowiedzi. Przejawiające się obniżeniem amplitudy i mocy hipokam­palnego rytmu theta tłumienie, po zastosowaniu chininy związane było najprawdopodobniej z odmiennym zakre­sem działania, w porównaniu z karbenoksolonem. Chinina jako selektywny bloker GJ ma potencjalnie mniejszy za­sięg oddziaływania na synapsy elektryczne niż mniej se­lektywny karbenoksolon. Karbenoksolon jako nieswoisty bloker GJ wpływa na wszystkie hipokampalne połączenia szczelinowe. Wskutek zablokowania transmisji elektrycznej w HPC dochodzi do stopniowej desynchronizacji aktyw­ności neuronów oraz zmniejszenia liczby komórek gene­rujących aktywnie rytmiczne oscylacje potencjału błono­wego (rhythmic membrane potential oscillations – MPOs) [18]. Zanik aktywności neuronów generujących MPOs pro­wadzi do zaniku rytmicznego potencjału polowego – ryt­mu theta [19,52,57]. Natomiast ograniczone do koneksy­ny Cx36, działanie chininy ma mniejszy wpływ na rytm theta, a widoczna różnica przekłada się na stopień hamo­wania badanego wzorca EEG. Zamiast blokowania obser­wowane jest jedynie zmniejszenie amplitudy i mocy bada­nego wzorca EEG [23].

Wpływ blokerów koneksyny Cx36 na aktywność rytmicz­ną obserwowany był również w innych doświadczeniach [1,12,41]. Gołębiewski i wsp. [41], w badaniach prowadza­nych na kotach, obserwowali blokujące lub tłumiące dzia­łanie chininy, w zależności od sposobu podania brokera (iniekcje dootrzewnowe vs. dohipokampalne). Podobnie Bissiere’a i wsp. [12] donosili o zaniku hipokampalne­go rytmu theta u nienarkotyzowanych szczurów, po do­otrzewnowych iniekcjach innego selektywnego blokera Cx36 – meflochiny. Na udział koneksyny Cx36 w powsta­waniu oscylacji theta wskazują również najnowsze badania Allena i wsp. [1] prowadzone na myszach pozbawionych genu kodującego koneksynę Cx36. Warto podkreślić, że problemem do dziś nierozwiązanym jest mechanizm blo­kowania GJ przez chininę czy meflochinę.

W badaniach in vivo dotyczących ośrodkowych mecha­nizmów oscylacyjnych i synchronizacyjnych, poza kar­benoksolonem i chininą, stosowana była także trimety­loamina (TMA) tzw. „otwieracz” synaps elektrycznych. Najogólniej działanie farmakologiczne tego związku sprowadza się do usprawnienia transmisji elektrycznej w sieciach neuronalnych. Wpływ TMA na ośrodkową ak­tywność oscylacyjną badany był w różnych układach do­świadczalnych [23,37,49,74,91,95]. Wykazano, że TMA wy­dłużała czas trwania napadów epileptycznych, zwiększała stopień synchronizacji w aktywnych ogniskach epileptycz­nych [36,74] oraz indukowała napady epileptyczne w korze [37] i skrawkach hipokampalnych [49]. Antagonistyczne działanie TMA w stosunku do karbenoksolonu i chininy wykazano także w badaniach prowadzonych na anestety­zowanych szczurach. Domózgowe iniekcje „otwieracza” GJ u uretanizowanych szczurów wywoływały w HPC do­brze zsynchronizowany rytm theta o podwyższonej ampli­tudzie i mocy [23]. Co ciekawe, iniekcje TMA nie miały wpływu na częstotliwość badanego wzorca. Obserwowany w badaniach in vivo efekt był krótkotrwały (ograniczony do 3 godz.) i w pełni odwracalny. Wydaje się zatem, że mechanizm działania „otwieracza” synaps elektrycznych jest inny niż opisanych wyżej blokerów. Wyniki wcześniej­szych badań wydają się potwierdzać tę sugestię, wskazu­jąc na możliwość oddziaływania TMA poprzez zmiany pH środowiska wewnątrzkomórkowego [38,47,94]. Widoczny po zastosowaniu TMA wzrost częstotliwości hipokampal­nego rytmu gamma tłumaczony był wzrostem sprawności lokalnych synaps elektrycznych pojawiającym się w od­powiedzi na zmiany wewnątrzkomórkowego pH [38,94]. Jednocześnie wykazano, że obniżenie pH prowadzi do za­mknięcia koneksonu Cx43 na skutek oddziaływania końca karboksylowego koneksyny z fragmentem białka tworzące­go światło półkanału [32,66]. Zważywszy na dane wskazu­jące na alkalizację środowiska wewnątrzkomórkowego po zastosowaniu TMA [89,109] wydaje się, że usprawnienie transmisji elektrycznej jest wynikiem otwarcia GJs na sku­tek destabilizacji połączenia utworzonego między końcem karboksylowym koneksyny i fragmentem białka tworzące­go światło koneksonu [66]. Nie udało się jednak ustalić, czy działanie TMA jest ograniczone do koneksyny Cx36 [69], czy też jako nieselektywny „otwieracz” TMA dzia­ła także na koneksynę Cx43 [36].

W niedawnych badaniach in vivo [23] podjęto także pró­bę wyjaśnienia mechanizmu neuronalnego odpowiedzial­nego za zwiększenie amplitudy hipokampalnego rytmu theta po iniekcjach TMA. W sformułowaniu hipotezy tłu­maczącej ten mechanizm miały pomóc badania, podczas których prowadzono równoległe rejestracje polowego EEG oraz aktywności hipokampalnych neuronów. Liczne bada­nia elektrofizjologiczne wykazały, że polowa aktywność theta jest skorelowana z aktywnością określonej popula­cji komórek nerwowych tzw. neuronów związanych z ryt­mem theta (theta-related cells) [19,30,39,52,71,92,104]. Na podstawie różnic w generowaniu potencjałów czynnościo­wych w czasie jednocześnie rejestrowanej aktywności po­lowej theta wyodrębniono dwa typy tych komórek: neurony theta-ON oraz theta-OFF (ryc. 4) [30]. Cechą charaktery­styczną neuronów theta-ON jest brak aktywności podczas desynchronizacji (LIA) oraz wzmożone generowanie po­tencjałów czynnościowych w czasie rytmu theta (ryc. 4). Dodatkowo, w oparciu o wzór wyładowań obserwowa­ny w czasie rytmu, wyodrębniono dwa podtypy komórek theta-ON. Pierwszy podtyp stanowią komórki toniczne, zwiększające liczbę generowanych w sposób nieregular­ny potencjałów czynnościowych podczas aktywności ryt­micznej (ryc. 4). Drugą, neurony fazowe, które podob­nie jak neurony toniczne zwiększają liczbę generowanych potencjałów w czasie rejestrowanego polowo rytmu, lecz w przeciwieństwie do nich wyładowują w sposób rytmicz­ny i zgodny z fazą lokalnie rejestrowanej aktywności theta (ryc. 4). Neurony fazowe i toniczne obserwowane są tak­że wśród nieaktywnych podczas rytmu i władowujących w czasie LIA, neuronów theta-OFF (ryc. 4) [30].

Uzyskane w badaniach prowadzonych na anestetyzowanych szczurach wyniki wykazały, że aktywność komórek zwią­zanych z rytmem theta jest wrażliwa na manipulacje che­miczne [23]. Dohipokampalne iniekcjie TMA wywoływa­ły u anestetyzowanych szczurów dobrze zsynchronizowany rytm theta o podwyższonej amplitudzie, któremu towarzy­szył wzrost liczby fazowych neuronów theta-ON. Ponadto TMA zwiększała liczbę generowanych w salwach poten­cjałów czynnościowych pojawiających się zgodnie z fazą lokalnie rejestrowanego rytmu theta. Powyższe wyniki są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami wskazującymi na udział fazowych neuronów theta-ON w kontrolowaniu am­plitudy omawianego wzorca EEG [2,19,39,92,104]. Badania wewnątrzkomórkowe, aktywnych podczas rytmu theta neu­ronów fazowych pokazały, że potencjał błonowy tych komó­rek był niestabilny i ulegał rytmicznym oscylacjom (MPOs) [19,39,52,71,92,104]. Co ciekawe, obserwowane zmiany po­tencjału, nazywane także wewnątrzkomórkowym rytmem theta [19,52], skorelowane były z fazą rejestrowanej zewną­trzkomórkowo aktywności rytmicznej i zanikały z chwilą pojawienia się w zapisie EEG aktywności zdesynchronizo­wanej [19,52]. Warto podkreślić, że wieloletnie badania elek­trofizjologiczne potwierdziły ścisły związek MPOs z ampli­tudą rejestrowanego polowo theta [2,19,39,92,104]. Obecnie wiadomo, że amplituda aktywności polowej theta jest funk­cją liczby rytmicznie wyładowujących neuronów theta-ON fazowych. Innymi słowy amplituda rejestrowanego polowo rytmu theta jest tym większa im większa liczba neuronów fazowych theta-ON jest aktywna w danej chwili. Pojawia się pytanie: w jaki sposób iniekcje TMA zwiększają liczbę fazowych neuronów theta-ON w hipokampalnej sieci neu­ronalnej anestetyzowanych zwierząt?

Wydaje się, że usprawnienie transmisji elektrycznej poja­wiające się w następstwie otwarcia GJs umożliwia przeka­zanie, generowanego przez neurony theta-ON fazowe, ryt­micznego wzorca wyładowań na sąsiadujące z tym typem neuronów komórki (ryc. 6). Najprawdopodobniej komórki tworzące synapsę elektryczną z neuronem fazowym, zmie­niają wzór wyładowań po iniekcjach TMA, tzn. zaczynają generować potencjały czynnościowe zgodnie z fazą polo­wo rejestrowanej aktywności theta. Opisane zmiany pro­wadzą do zwiększenia liczby rytmicznie wyładowujących neuronów theta-ON wywołując tym samym wzrost ampli­tudy rytmu theta. Zwiększenie amplitudy obserwowane jest tak długo, jak długo utrzymuje się farmakologiczne dzia­łanie zastosowanego w badaniach związku.

Ryc. 6. Model wyjaśniający rolę synaps elektrycznych (GJs), w obserwowanym po iniekcjach trimetyloaminy (TMA), wzroście amplitudy hipokampalnego rytmu theta. (A) – charakteryzujący się rytmicznym wzorcem wyładowań oraz oscylacjami potencjału błonowego (MPOs) neuron fazowy theta-ON w niepoddanej iniekcjom TMA sieci neuronalnej nie jest w stanie przekazać rytmicznego wzorca wyładowań na neuron X z powodu zamknięcia GJ. (B) – iniekcje TMA usprawniając przekaźnictwo typu elektrycznego (przez otwarcie GJ) ułatwiają przekazywanie rytmicznego wzorca wyładowań na sąsiadującą z neuronem fazowym komórkę. Zwiększona liczba wykazujących wewnątrzkomórkowe wahania potencjału błonowego neuronów theta-ON fazowych wywołuje potencjał polowy (rytm theta) o wyższej amplitudzie. Kalibracja: 1 s/200 µV

Dohipokampalne iniekcje TMA u anestetyzowanych szczu­rów, poza zwiększeniem liczby neuronów fazowych the­ta-ON, obniżały także liczbę aktywnych podczas LIA ko­mórek theta-OFF [23]. Okazało się, że rejestrowane po podaniu TMA epizody rytmu theta miały nie tylko wyższą amplitudę, ale również dłuższy czas trwania, w porówna­niu z epizodami rejestrowanymi w warunkach kontrolnych. Spadek liczby neuronów theta-OFF wynikał zatem z ob­niżonego prawdopodobieństwa rejestracji wspomnianego typu komórek podczas wydłużonego czasu trwania ak­tywności rytmicznej.

Podsumowując, wyniki uzyskane w badaniach prowadzo­nych na szczurach poddanych narkozie uretanowej [23] wskazują, że obserwowany w neuronach związanych z ryt­mem theta wzór wyładowań nie jest ostatecznie określony i może ulec zmianie po zastosowaniu związków chemicz­nych modulujących aktywność GJ. Co ciekawe, na możli­wość zmiany aktywności neuronów związanych z rytmem theta wskazali także kilka lat wcześniej Bland i wsp. [19]. Autorzy tych badań obserwowali zmianę wzorca wyłado­wań neuronów związanych z rytmem theta w następstwie depolaryzacji i hiperpolaryzacji błony komórkowej [19].

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na różnice w dyna­mice zmian podstawowych parametrów hipokampalnego rytmu theta po lokalnych iniekcjach blokerów GJ oraz tri­metyloaminy w badaniach in vivo. Podczas gdy amplituda i moc aktywności rytmicznej theta malały w czasie rozwi­jania się działania blokującego lub hamującego po iniek­cjach karbenoksolonu lub chininy, częstotliwość rytmu nie ulegała zmianom [22,41]. Również w badaniach z zastoso­waniem „otwieracza” nie obserwowano zmian w częstotli­wości rytmu theta [23]. Taki przebieg zmian parametrów rytmu theta po dohipokampalnych iniekcjach związków mo­dulujących aktywność GJ świadczy o niezależnej kontro­li amplitudy i mocy oraz częstotliwości badanego wzorca EEG. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi obserwacja­mi in vivo. Pierwsze dane wskazujące na odrębne progra­mowanie poszczególnych parametrów aktywności theta po­jawiły się na początku lat 90. ub.w. [48,72,93]. Wówczas wykazano, że za kodowanie amplitudy i mocy rytmu the­ta odpowiada formacja hipokampa i obszar przyśrodkowej przegrody, które stanowią ostatnie ogniwa wstępującego układu synchronizującego, odpowiedzialnego za powsta­wanie hipokampalnej aktywności oscylacyjnej w HPC [20]. Nic więc dziwnego, że dohipokampalne iniekcje związ­ków modulujących aktywność GJ prowadziły wyłącznie do zmian amplitudy i mocy rytmu, pozostając bez wpływu na częstotliwość omawianego wzorca EEG. Kwestia kodowa­nia częstotliwości hipokampalnego rytmu theta, mimo licz­nych prób określenia substratu neuronalnego odpowiedzial­nego za programowanie tego parametru, pozostaje wciąż nierozwiązana i wymaga dalszych badań.

Podsumowanie

Przedstawione wyniki badań, prowadzonych na różnych mo­delach doświadczalnych, wskazują na istotną rolę transmi­sji elektrycznej w powstawaniu oscylacji o różnej często­tliwości. Wprawdzie praca poświęcona została aktywności rytmicznej theta, ale podczas omawiania wyników licznych badań wykazany został także udział połączeń szczelino­wych w powstawaniu rytmu gamma, aktywności epilep­tycznej oraz szybkich oscylacji. Co więcej, przedstawione dane sugerują, że synapsy elektryczne stanowią alternatyw­ny do przekaźnictwa chemicznego sposób komunikowania się neuronów w strukturach związanych z powstawaniem aktywności rytmicznej. Mimo że oba typy przekaźnictwa (elektryczny i chemiczny) wzajemnie się uzupełniają, to wydaje się, że sprawna transmisja chemiczna jest niewy­starczająca do zapewnienia optymalnego poziomu syn­chronizacji w sieciach neuronalnych.

PIŚMIENNICTWO

[1] Allen K., Fuchs E.C., Jaschonek H., Bannerman D.M., Monyer H.: Gap junctions between interneurons are required for normal spatial coding in the hippocampus and short-term spatial memory. J. Neurosci., 2011; 31: 6542-6552
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[2] Artemenko D.P.: Participation of hippocampal neurons in the generation of theta-waves. Neirofizjologiia, 1972; 4: 531-539
[PubMed]  

[3] Azoulay L., Cajal S.: Les nouvelles idées sur la structure du systeme nerveux chez l’homme et chez les vertébrés. Reinwald C. & Cie., Éditeurs Libraires, Paris, 1894

[4] Baker R., Llinás R.: Electrotonic coupling between neurones in the rat mesencephalic nucleus. J. Physiol., 1971; 212: 45-63
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[5] Baude A., Bleasdale C., Dalezios Y., Somogyi P., Klausberger T.: Immunoreactivity for the GABAA receptor alpha1 subunit, somatostatin and Connexin36 distinguishes axoaxonic, basket, and bistratified interneurons of the rat hippocampus. Cereb. Cortex, 2007; 17: 2094-2107
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[6] Beheshti S., Sayyah M., Golkar M., Sepehri H., Babaie J., Vaziri B.: Changes in hippocampal connexin 36 mRNA and protein levels during epileptogenesis in the kindling model of epilepsy. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry, 2010; 34: 510-515
[PubMed]  

[7] Bennett M.V.: Electrical transmission: a functional analysis and comparison to chemical transmission. W: The Handbook of Physiology. The Nervous System. Part I. red. Kandel E.R., American Physiological Society. Washington, 1977; 357-416

[8] Bennett M.V., Barrio L.C., Bargiello T.A., Spray D.C., Hertzberg E., Sáez J.C.: Gap junctions: new tools, new answers, new questions. Neuron, 1991; 6: 305-320
[PubMed]  

[9] Bennett M.V., Crain S.M., Grundfest H.: Electrophysiology of supramedullary neurons in Spheroides maculatus. I. Orthodromic and antidromic responses. J. Gen. Physiol., 1959; 43: 159-188
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[10] Bennett M.V., Crain S.M., Grundfest H.: Electrophysiology of supramedullary neurons in Spheroides maculatus. II. Properties of the electrically excitable membrane. J. Gen. Physiol., 1959; 43: 189-219
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[11] Beyer E.C., Paul D.L., Goodenough D.A.: Connexin43: a protein from rat heart homologous to a gap junction protein from liver. J. Cell Biol., 1987; 105: 2621-2629
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[12] Bissiere S., Zelikowsky M., Ponnusamy R., Jacobs N.S., Blair H.T., Fanselow M.S.: Electrical synapses control hippocampal contributions to fear learning and memory. Science, 2011; 331: 87-91
[PubMed]  

[13] Bland B.H.: Medial septum: Node the Ascending Brainstem Hippocampal Synchronizing Pathway. W: The Behavioral Neuroscience of the Septal Region. red.: Numer R., Springer Verlag. New York, 2000; 115-145

[14] Bland B.H.: The physiology and pharmacology of hippocampal formation theta rhythms. Prog. Neurobiol., 1986; 26: 1-54
[PubMed]  

[15] Bland B.H., Bland C.E., Colom L.V., Roth S.H., DeClerk S., Dypvik A., Bird J., Deliyannides A.: Effect of halothane on type 2 immobility-related hippocampal theta field activity and theta on/theta off cell discharges. Hippocampus, 2003; 13: 38-47
[PubMed]  

[16] Bland B.H., Colom L.V.: Extrinsic and intrinsic properties underlying oscillation and synchrony in limbic cortex. Prog. Neurobiol., 1993; 41: 157-208
[PubMed]  

[17] Bland B.H., Declerck S., Jackson J., Glasgow S., Oddie S.: Septohippocampal properties of N-methyl-D-aspartate-induced theta-band oscillation and synchrony. Synapse, 2007; 61: 185-197
[PubMed]  

[18] Bland B.H., Konopacki J., Dyck R.: Heterogeneity among hippocampal pyramidal neurons revealed by their relation to theta-band oscillation and synchrony. Exp. Neurol., 2005; 195: 458-474
[PubMed]  

[19] Bland B.H., Konopacki J., Dyck R.H.: Relationship between membrane potential oscillations and rhythmic discharges in identified hippocampal theta-related cells. J. Neurophysiol., 2002; 88: 3046-3066
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[20] Bland B.H., Oddie S.D.: Anatomical, electrophysiological and pharmacological studies of ascending brainstem hippocampal synchronizing pathways. Neurosci. Biobehav. Rev., 1998; 22: 259-273
[PubMed]  

[21] Bland B.H., Oddie S.D.: Theta band oscillation and synchrony in the hippocampal formation and associated structures: the case for its role in sensorimotor integration. Behav. Brain Res., 2001; 127: 119-136
[PubMed]  

[22] Bocian R., Posłuszny A., Kowalczyk T., Gołębiewski H., Konopacki J.: The effect of carbenoxolone on hippocampal formation theta rhythm in rats: in vitro and in vivo approaches. Brain Res. Bull., 2009; 78: 290-298
[PubMed]  

[23] Bocian R., Posłuszny A., Kowalczyk T., Kaźmierska P., Konopacki J.: Gap junction modulation of hippocampal formation theta and local cell discharges in anesthetized rats. Eur. J. Neurosci., 2011; 33: 471-481
[PubMed]  

[24] Bostanci M.Ö., Bagirici F.: Anticonvulsive effects of carbenoxolone on penicillin-induced epileptiform activity: An in vivo study. Neuropharmacology, 2007; 52: 362-367
[PubMed]  

[25] Buzsaki G.: Electroanatomy of the hippocampal rhythmic slow activity (RSA) in the behaving rat. W: Electrical activity of the archicortex, red.: Buzsaki G., Vanderwolf C.H.. Akademiai Kiado, Budapest, 1985; 143-164

[26] Cajal S.: Estructura de los centros nerviosos de las aves. Rev. Trimest. Histol. Norm. Patol., 1888; 1: 1-10

[27] Carlen P.L., Skinner F., Zhang L., Naus C., Kushnir M., Perez-Velazquez J.L.: The role of gap junctions in seizures. Brain Res. Brain Res. Rev., 2000; 32: 235-241
[PubMed]  

[28] Cascio W.E., Yang H., Muller-Borer B.J., Johnson T.A.: Ischemia-induced arrhythmia: the role of connexins, gap junctions, and attendant changes in impulse propagation. J. Electrocardiol., 2005; 38 (4 Suppl.): 55-59
[PubMed]  

[29] Chepkova A.N., Sergeeva O.A., Haas H.L.: Carbenoxolone impairs LTP and blocks NMDA receptors in murine hippocampus. Neuropharmacology, 2008; 55: 139-147
[PubMed]  

[30] Colom L.V., Bland B.H.: State-dependent spike train dynamics of hippocampal formation neurons: evidence for theta-on and theta-off cells. Brain Res., 1987; 422: 277-286
[PubMed]  

[31] Draguhn A., Traub R.D., Schmitz D., Jefferys G.R.: Electrical coupling underlies high-frequency oscillations in the hippocampus in vitro. Nature, 1998; 394: 189-192
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[32] Duffy H.S., Sorgen P.L., Girvin M.E., O’Donnell P., Coombs W., Taffet S.M., Delmar M., Spray D.C.: pH-dependent intramolecular binding and structure involving Cx43 cytoplasmic domains. J. Biol. Chem., 2002; 277: 36706-36714
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[33] Evans W.H., Martin P.E.: Lighting up gap junction channels in a flash. Bioessays, 2002; 24: 876-880
[PubMed]  

[34] Falk M.M., Buehler L.K., Kumar N.M., Gilula N.B.: Cell-free synthesis and assembly of connexins into functional gap junction membrane channels. EMBO J., 1997; 16: 2703-2716
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[35] Furshpan E.J., Furukawa T.: Intracellular and extracellular responses of the several regions of the Mauthner cell of the goldfish. J. Neurophysiol., 1962; 25: 732-771
[PubMed]  

[36] Gajda Z., Gyengési E., Hermesz E., Ali K.S., Szente M.: Involvement of gap junctions in the manifestation and control of the duration of seizures in rats in vivo. Epilepsia, 2003; 44: 1596-1600
[PubMed]  

[37] Gajda Z., Hermesz E., Gyengési E., Szupera Z., Szente M.: The functional significance of gap junction channels in the epileptogenicity and seizure susceptibility of juvenile rats. Epilepsia, 2006; 47: 1009-1022
[PubMed]  

[38] Galarreta M., Hestrin S.: A network of fast-spiking cells in the neocortex connected by electrical synapses. Nature, 1999; 402: 72-75
[PubMed]  

[39] García-Munoz A., Barrio L.C., Buno W.: Membrane potential oscillations in CA1 hippocampal pyramidal neurons in vitro: intrinsic rhythms and fluctuations entrained by sinusoidal injected current. Exp. Brain Res., 1993; 97: 325-333
[PubMed]  

[40] Garner H.L., Whittington M.A., Henderson Z.: Induction by kainate of theta frequency rhythmic activity in the rat medial septum-diagonal band complex in vitro. J. Physiol., 2005; 564: 83-102
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[41] Gołębiewski H., Eckersdorf B., Konopacki J.: Electrical coupling underlies theta rhythm in freely moving cats. Eur. J. Neurosci., 2006; 24: 1759-1770
[PubMed]  

[42] He D.S., Burt J.M.: Mechanism and selectivity of the effects of halothane on gap junction channel function. Circ. Res., 2000; 86: E104-E109
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[43] Hjorth J., Blackwell K.T., Kotaleski J.H.: Gap junctions between striatal fast-spiking interneurons regulate spiking activity and synchronization as a function of cortical activity. J. Neurosci., 2009; 29: 5276-5286
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[44] Hughes S.W., Lörincz M., Cope D.W., Blethyn K.L., Kékesi K.A., Parri H.R., Juhász G., Crunelli V.: Synchronized oscillations at alpha and theta frequencies in the lateral geniculate nucleus. Neuron, 2004; 42: 253-268
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[45] Joels M., de Kloet E.R.: Mineralocorticoid receptor-mediated changes in membrane properties of rat CA1 pyramidal neurons in vitro. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 1990; 87: 4495-4498
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[46] Juszczak G.R., Świergiel A.H.: Properties of gap junction blockers and their behavioural, cognitive and electrophysiological effects: animal and human studies. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry, 2009; 33: 181-198
[PubMed]  

[47] Kelly T., Church J.: The weak bases NH(3) and trimethylamine inhibit the medium and slow afterhyperpolarizations in rat CA1 pyramidal neurons. Pflugers Arch., 2005; 451: 418-427
[PubMed]  

[48] Kirk I.J., McNaughton N.: Mapping the differential effects of procaine on frequency and amplitude of reticularly elicited hippocampal rhythmical slow activity. Hippocampus, 1993; 3: 517-525
[PubMed]  

[49] Köhling R., Gladwell S.J., Bracci E., Vreugdenhil M., Jefferys J.G.: Prolonged epileptiform bursting induced by 0-Mg²⁺ in rat hippocampal slices depends on gap junctional coupling. Neuroscience, 2001; 105: 579-587
[PubMed]  

[50] Konopacki J.: Development of oscillatory activity in the limbic cortex in vitro. Acta Neurobiol. Exp., 1996; 56: 407-421
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[51] Konopacki J.: Theta-like activity in the limbic cortex in vitro. Neurosci. Biobehav. Rev., 1998; 22: 311-323
[PubMed]  

[52] Konopacki J., Bland B.H., Colom L.V., Oddie S.D.: In vivo intracellular correlates of hippocampal formation theta-on and theta-off cells. Brain Res., 1992; 586: 247-255
[PubMed]  

[53] Konopacki J., Bland B.H., MacIver M.B., Roth S.H.: Cholinergic theta rhythm in transected hippocampal slices: independent CA1 and dentate generators. Brain Res., 1987; 436: 217-222
[PubMed]  

[54] Konopacki J., Bland B.H., Roth S.H.: Carbachol-induced EEG „theta” in hippocampal formation slices: evidence for a third generator of theta in CA3c area. Brain Res., 1988; 451: 33-42
[PubMed]  

[55] Konopacki J., Bland B.H., Roth S.H.: Evidence that activation of in vitro hippocampal θ rhythm only involves muscarinic receptors. Brain Res., 1988; 455: 110-114
[PubMed]  

[56] Konopacki J., Bland B.H., Roth S.H.: The development of carbachol-induced EEG 'theta’ examined in hippocampal formation slices. Brain Res., 1988; 466: 229-232
[PubMed]  

[57] Konopacki J., Gołębiewski H., Eckersdorf B., Kowalczyk T., Bocian R.: In vitro recorded theta-like activity in the limbic cortex: comparison with spontaneous theta and epileptiform discharges. Acta Neurobiol. Exp., 2000; 60: 67-85
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[58] Konopacki J., Kowalczyk T., Gołębiewski H.: Electrical coupling underlies theta oscillations recorded in hippocampal formation slices. Brain Res., 2004; 1019: 270-274
[PubMed]  

[59] Kowalczyk T., Gołębiewski H., Konopacki J.: Is the dentate gyrus an independent generator of in vitro recorded theta rhythm? Brain Res. Bull., 2009; 80: 139-146
[PubMed]  

[60] Kramis R., Vanderwolf C.H., Bland B.H.: Two types of hippocampal rhythmical slow activity in both the rabbit and the rat: relations to behavior and effects of atropine, diethyl ether, urethane, and pentobarbital. Exp. Neurol., 1975; 49: 58-85
[PubMed]  

[61] Kumar N.M., Gilula N.B.: Cloning and characterization of human and rat liver cDNAs coding for a gap junction protein. J. Cell Biol., 1986; 103: 767-776
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[62] Llinas R., Baker R., Sotelo C.: Electrotonic coupling between neurons in cat inferior olive. J. Neurophysiol., 1974; 37: 560-571
[PubMed]  

[63] Loewi O.: The chemical transmission of nerve action. W: Nobel lectures. Physiology or medicine, 1922-1941. Elsevier, Amsterdam, 1965; 416-429

[64] Mikov M., Kevresan S., Kuhajda K., Jakovljevic V., Vasovic V.: 3α, 7α-dihydroxy-12-oxo-5β-cholanate as blood-brain barrier permeator. Pol. J. Pharmacol., 2004; 56: 367-371
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[65] Miller R.: Discovery and general behavioral correlates of the hippocampal theta rhythm. W: Cortico-hippocampal interplay and the representation of contexts in the brain. red.: Braitenberg V., Barlow H. B., Bullock T.H., Florey E., Grüsser O.J., Peters A., Springer-Varlag. Berlin Heidelberg, 1991; 60-97

[66] Morley G.E., Taffet S.M., Delmar M.: Intramolecular interactions mediate pH regulation of connexin43 channels. Biophys. J., 1996; 70: 1294-1302
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[67] Murphy D., Costall B., Smythe J.W.: Regulation of hippocampal theta activity by corticosterone: Opposing functions of mineralocorticoid and glucocorticoid receptors. Brain Res. Bull., 1998; 45: 631-635
[PubMed]  

[68] Nagy J.I., Dudek F.E., Rash J.E.: Update on connexins and gap junctions in neurons and glia in the mammalian nervous system. Brain Res. Brain Res. Rev., 2004; 47: 191-215
[PubMed]  

[69] Nassiri-Asl M., Zamansoltani F., Zangivand A.A.: The inhibitory effect of trimethylamine on the anticonvulsant activities of quinine in the pentylenetetrazole model in rats. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry, 2008; 32: 1496-1500
[PubMed]  

[70] Nishikawa K., MacIver M.B.: Excitatory synaptic transmission mediated by NMDA receptors is more sensitive to isoflurane than are non-NMDA receptor-mediated responses. Anesthesiology, 2000; 92: 228-236
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[71] Núnez A., Garcia-Austt E., Buno W.Jr.: Intracellular theta-rhythm generation in identified hippocampal pyramids. Brain Res., 1987; 416: 289-300
[PubMed]  

[72] Oddie S.D., Bland B.H., Colom L.V., Vertes R.P.: The midline posterior hypothalamic region comprises a critical part of the ascending brainstem hippocampal synchronizing pathway. Hippocampus, 1994; 4: 454-473
[PubMed]  

[73] Papatheodoropoulos C.: NMDA receptor-dependent high-frequency network oscillations (100-300 Hz) in rat hippocampal slices. Neurosci. Lett., 2007; 414: 197-202
[PubMed]  

[74] Perez-Velazquez J.L., Valiante T.A., Carlen P.L.: Modulation of gap junctional mechanisms during calcium-free induced field burst activity: a possible role for electrotonic coupling in epileptogenesis. J. Neurosci., 1994; 14: 4308-4317
[PubMed]  [Full Text PDF]  

[75] Pitkänen M., Sirviö J., Ylinen A., Koivisto E., Riekkinen P.Sr.: Effects of NMDA receptor modulation on hippocampal type 2 theta activity in rats. Gen. Pharmacol., 1995; 26: 1065-1070
[PubMed]  

[76] Rao A., Kim E., Sheng M., Craig A.M.: Heterogeneity in the molecular composition of excitatory postsynaptic sites during development of hippocampal neurons in culture. J. Neurosci., 1998; 18: 1217-1229
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[77] Rash J.E., Yasumura T., Dudek F.E.: Ultrastructure, histological distribution, and freeze-fracture immunocytochemistry of gap junctions in rat brain and spinal cord. Cell Biol. Int., 1998; 22: 731-749
[PubMed]  

[78] Roberts A.J., Keith L.D.: Mineralocorticoid receptors mediate the enhancing effects of corticosterone on convulsion susceptibility in mice. J. Pharmacol. Exp. Ther., 1994; 270: 505-511
[PubMed]  

[79] Robertson J.D.: The occurrence of a subunit pattern in the unit membranes of club endings in mauthner cell synapses in goldfish brains. J. Cell Biol., 1963; 19: 201-202
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[80] Rodriguez-Sinovas A., Garcia-Dorado D., Ruiz-Meana M., Soler-Soler J.: Enhanced effect of gap junction uncouplers on macroscopic electrical properties of reperfused myocardium. J. Physiol., 2004; 559: 245-257
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[81] Ross F.M., Gwyn P., Spanswick D., Davies S.N.: Carbenoxolone depresses spontaneous epileptiform activity in the CA1 region of rat hippocampal slices. Neuroscience, 2000; 100: 789-796
[PubMed]  

[82] Sainsbury R.S.: Hippocampal theta: a sensory-inhibition theory of function. Neurosci. Biobehav. Rev., 1998; 22: 237-241
[PubMed]  

[83] Schwartzkroin P.A.: To slice or not to slice. W: Electrophysiology of isolated mammalian CNS preparations, red.: Kerkut G.A., Wheal H.V. Academic Press. London, 1981; 143-164

[84] Segretain D., Falk M.M.: Regulation of connexin biosynthesis, assembly, gap junction formation, and removal. Biochim. Biophys. Acta, 2004; 1662: 3-21
[PubMed]  

[85] Sherrington C.S.: The integrative action of the nervous system. Yale University Press, 1906

[86] Smythe J.W., Colom L.V., Bland B.H.: The extrinsic modulation of hippocampal theta depends on the coactivation of cholinergic and GABA-ergic medial septal inputs. Neurosci. Biobehav. Rev., 1992; 16: 289-308
[PubMed]  

[87] Sotelo C., Llinás R., Baker R.: Structural study of inferior olivary nucleus of the cat: morphological correlates of electrotonic coupling. J. Neurophysiol., 1974; 37: 541-559
[PubMed]  

[88] Sotelo C., Llinás R.: Specialized membrane junctions between neurons in the vertebrate cerebellar cortex. J. Cell Biol., 1972; 53: 271-289
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[89] Spray D.C., Harris A.L., Bennett M.V.: Comparison of pH and calcium dependence of gap junctional conductance. Kroc. Found. Ser., 1981; 15: 445-461
[PubMed]  

[90] Stauffer K.A.: The gap junction proteins beta 1-connexin (connexin-32) and beta 2-connexin (connexin-26) can form heteromeric hemichannels. J. Biol. Chem., 1995; 270: 6768-6772
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[91] Stenkamp K., Palva J.M., Uusisaari M., Schuchmann S., Schmitz D., Heinemann U., Kaila K.: Enhanced temporal stability of cholinergic hippocampal gamma oscillations following respiratory alkalosis in vitro. J. Neurophysiol., 2001; 85: 2063-2069
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[92] Strata F.: Intrinsic oscillations in CA3 hippocampal pyramids: physiological relevance to theta rhythm generation. Hippocampus, 1998; 8: 666-679
[PubMed]  

[93] Thinschmidt J.S., Kinney G.G., Kocsis B.: The supramammillary nucleus: is it necessary for the mediation of hippocampal theta rhythm? Neuroscience, 1995; 67: 301-312
[PubMed]  

[94] Traub R.D., Bibbing A., Fisahn A., LeBeau F.E., Whittington M.A., Buhl E.H.: A model of gamma frequency network oscillations induced in the rat CA3 region by carbachol in vitro. Eur. J. Neurosci., 2000; 12: 4093-4106
[PubMed]  

[95] Traub R.D., Draguhn A., Whittington M.A., Baldeweg T., Bibbig A., Buhl E.H., Schmitz D.: Axonal gap junctions between principal neurons: A novel source of network oscillations, and perhaps epileptogenesis. Rev. Neurosci., 2002; 13: 1-30
[PubMed]  

[96] Traub R.D., Kopell N., Bibbig A., Buhl E.H., LeBeau F.E.N., Whittington M.A.: Gap junctions between interneuron dendrites can enhance synchrony of gamma oscillations in distributed networks. J. Neurosci., 2001; 21: 9478-9486
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[97] Traub R.D., Whittington M.A., Buhl E.H., LeBeau F.E., Bibbig A., Boyd S., Cross H., Baldeweg T.: A possible role for gap junctions in generation of very fast EEG oscillations preceding the onset of, and perhaps initiating, seizures. Epilepsia, 2001; 42: 153-170
[PubMed]  

[98] Uusisaari M., Smirnov S., Voipio J., Kaila K.: Spontaneous epileptiform activity mediated by GABA_A receptors and gap junctions in the rat hippocampal slice following long-term exposure to GABA_B antagonists. Neuropharmacology, 2002; 43: 563-572
[PubMed]  

[99] Vanderwolf C.H.: Hippocampal electrical activity and voluntary movement in the rat. Electroencephalogr. Clin. Neurophysiol., 1969; 26: 407-418
[PubMed]  

[100] Vanderwolf C.H.: Neocortical and hippocampal activation in relation to behavior: effects of atropine, eserine, phenothiazines, and amphetamine. J. Comp. Physiol. Psychol., 1975; 88: 300-323
[PubMed]  

[101] Vanderwolf C.H., Robinson T.E.: Reticulo-cortical activity and behavior: a critique of the arousal theory and the new synthesis. Behav. Brain Res., 1981; 4: 459-514

[102] Washbourne P., Liu X.B., Jones E.G., McAllister A.K.: Cycling of NMDA receptors during trafficking in neurons before synapse formation. J. Neurosci., 2004; 24: 8253-8264
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[103] Watanabe A.: The interaction of electrical activity among neurons of lobster cardiac ganglion. Jpn. J. Physiol., 1958; 8: 305-318
[PubMed]  

[104] Watanabe H., Aihara T., Tsukada M.: Phase shift of subtreshold theta oscillation in hippocampal CA1 pyramidal cell membrane by excitatory synaptic input. Neuroscience, 2006; 140: 1189-1199
[PubMed]  

[105] Weickert S., Ray A., Zoidl G., Dermietzel R.: Expression of neural connexins and pannexin1 in the hippocampus and inferior olive: a quantitative approach. Brain Res. Mol. Brain Res., 2005; 133: 102-109
[PubMed]  

[106] Welberg L.A., Seckl J.R., Holmes M.C.: Inhibition of 11beta-hydroxysteroid dehydrogenase, the foeto-placental barrier to maternal glucocorticoides, permanently programs amygdala GR mRNA expression and anxiety-like behaviour in the offspring. Eur. J. Neurosci., 2000; 12: 1047-1054
[PubMed]  

[107] Wentlandt K., Samoilova M., Carlen P.L., El Beheiry H.: General anesthetics inhibit gap junction communication in cultured organotypic hippocampal slices. Anesth. Analg., 2006; 102: 1692-1698
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[108] Whishaw I.Q., Vanderwolf C.H.: Hippocampal EEG and behavior: changes in amplitude and frequency of RSA (theta rhythm) associated with spontaneous and learned movement patterns in rats and cats. Behav. Biol., 1973; 8: 461-484
[PubMed]  

[109] Willoughby D., Thomas R., Schwiening C.: The effects of intracellular pH changes on resting cytosolic calcium in voltage-clamped snail neurones. J. Physiol., 2001; 530: 405-416
[PubMed]  [Full Text HTML]  [Full Text PDF]  

[110] Winlow W., Spencer G.E., Syed N.I., Qazzaz M.M.: Modulation of reconstructed peptidergic synapses and electrical synapses by general anaesthetics. Toxicol. Lett., 1998; 100-101: 77-84
[PubMed]  

[111] Yang Q., Michelson H.B.: Gap junctions synchronize the firing of inhibitory interneurons in guinea pig hippocampus. Brain Res., 2001; 907: 139-143
[PubMed]  

Autorzy deklarują brak potencjalnych konfliktów interesów.

Pełna treść artykułu