Zdolności antyoksydacyjne w starzejącym się organizmie
Agnieszka Augustyniak 1 , Elżbieta Skrzydlewska 1Abstrakt
W ostatnich latach proces starzenia coraz częściej jest wiązany z destrukcyjnym działaniem wolnych rodników tlenowych (RFT) lub innych utleniaczy na składniki komórki. Szkodliwe działanie RFT objawia się również akumulacją produktów oksydacyjnych uszkodzeń w starzejącym się organizmie. W celu przeciwdziałania tym zmianom organizm wykształcił mechanizmy chroniące komórki przed działaniem oksydantów. Należą do nich związki hamujące generację wolnych rodników lub uczestniczące w ich przemianie w nieaktywne pochodne. Związki te, pochodzenia zarówno egzo-, jak i endogennego, tworzą system antyoksydacyjny, a ze względu na mechanizm działania dzieli się je na enzymatyczne i nieenzymatyczne. Zmiany aktywności enzymów antyoksydacyjnych: SOD, CAT, GSH-Px, GSSG-R wraz z wiekiem zależą od wielu czynników m.in. rasy, płci zwierząt oraz narządu i lokalizacji subkomórkowej enzymu. Obniżenie aktywności tych enzymów w procesie starzenia może wskazywać na modyfikacje cząsteczek enzymów spowodowane bezpośrednio lub pośrednio przez RFT, natomiast wzrost aktywności często można traktować jako odpowiedź adaptacyjną komórki na nadprodukcję RFT. W procesie starzenia dochodzi również do zmniejszenia stężenia GSH, co może być spowodowane obniżeniem jego syntezy lub zwiększonym zużyciem tego antyoksydanta w reakcjach z wolnymi rodnikami generowanymi w nadmiernej ilości. W osoczu krwi ważną funkcję ochronną pełnią albumina, ferrytyna, transferryna, ceruloplazmina, białka, które chelatują, katalizujące reakcje wolnorodnikowe, jony metali przejściowych. Zawartość tych białek również ulega zmianie wraz z wiekiem. Oprócz zmian w stężeniu endogennych składników układu antyoksydacyjnego, w procesie starzenia się organizmu, dochodzi również do zmiany stężeń antyoksydantów egzogennych, dostarczanych do organizmu wraz z pożywieniem. Najważniejsze z nich to witaminy E, C, A oraz ß-karoten, których stężenie może wzrastać lub maleć w okresie starości. Rozbieżności te mogą być spowodowane wpływem czynników zewnętrznych, takich jak: dieta, przebyte choroby i inne.